Ιστορία μιας πόλης

Verfügbare Folgen

5 von 150

Υπήρχαν και «άσχημα» αγαλματίδια στην αρχαία Αθήνα
Πώς ορίζεται το γκροτέσκο στο πλαίσιο της αρχαιοελληνικής τέχνης και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του; Υπάρχουν συγκεκριμένες τεχνικές ή υλικά που προωθούν την συγκεκριμένη αισθητική; Ποια είναι η σχέση μεταξύ του γκροτέσκου και του άσχημου στα ειδώλια; Πώς αντιλαμβάνονταν οι αρχαίοι Έλληνες την έννοια του "άσχημου" και πώς αυτό αντικατοπτρίζεται στην παραγωγή των ειδωλίων;Πώς επηρεάζει η κοινωνική και πολιτισμική συγκυρία της αρχαίας Αθήνας την απόδοση του γκροτέσκου στα ειδώλια; Ποιες οι ερμηνείες που έχουν προταθεί για αυτά τα ειδώλια και πως οι μοντέρνες αντιλήψεις/προκαταλήψεις μας «χρωματίζουν» την ερμηνεία τους;Τι γνωρίζουμε για τα άτομα με αναπηρίες στην αρχαιότητα; Ποιες είναι οι πηγές μας; Σε ποιο βαθμό το γκροτέσκο στα ειδώλια συνδέεται με τη λαϊκή θρησκευτικότητα ή τις τελετουργικές πρακτικές; Υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες μορφών ή θεμάτων που απεικονίζονται με γκροτέσκες ιδιότητες στα αθηναϊκά ειδώλια; Και τελικά, πώς διαφοροποιείται η απεικόνιση του γκροτέσκου στα ειδώλια από άλλες μορφές τέχνης, όπως η αγγειογραφία ή η γλυπτική;Η Αναστασία Μεϊντάνη γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι αριστούχος απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κάθε έτος λάμβανε την υποτροφία επίδοσης του ΙΚΥ. Ολοκλήρωσε το Master’s in World Archaeology (με επίκεντρο European Archaeology) στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Έλαβε τον διδακτορικό της τίτλο από το Ludwig-Maximilians-Universität του Μονάχου. Οι διδακτορικές της σπουδές στηρίχθηκαν από υποτροφίες που έλαβε από το DAAD και το Ίδρυμα Gerda Henkel. Η διατριβή της με τίτλο The Grotesque Body in Graeco-Roman Antiquity δημοσιεύθηκε το 2022 από τον εκδοτικό οίκο DeGruyter με την υποστήριξη του Ιδρύματος Gerda Henkel και του τμήματος Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Τα τελευταία έξι χρόνια υπήρξε λέκτορας στο Τμήμα Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Πλέον είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Gerda Henkel. Η μεταδιδακτορική της έρευνα αφορά στη συγκριτική μελέτη ηρωίδων στην αρχαία ελληνική γραμματεία και αγγειογραφία των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων.
--------
33:14
Ποιοι ήταν οι μαυραγορίτες της Κατοχής;
Kατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής (1941–1944), η καθημερινότητα στην Αθήνα ήταν ένας αγώνας για επιβίωση. Ο λιμός του χειμώνα 1941-42 κόστισε τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, κυρίως λόγω της επίταξης τροφίμων από τις δυνάμεις Κατοχής, της καταστροφής των υποδομών και της διακοπής των εμπορικών ροών. Οι κάτοικοι προσπαθούσαν να επιβιώσουν μέσω ανταλλαγών προϊόντων, εξορμήσεων στην επαρχία, συμμετοχής σε συσσίτια και – όσοι είχαν τα μέσα – αγοράς ειδών διατροφής στη μαύρη αγορά.Η ζωή υπό τον κατοχικό ζυγό ήταν ασφυκτική. Απαγόρευση κυκλοφορίας, σημεία ελέγχου, συνεχείς συλλήψεις και φόβος για αντίποινα. Παρά τις συνθήκες, τα σχολεία λειτούργησαν, έστω και με σοβαρές ελλείψεις. Η ενημέρωση του πληθυσμού γινόταν μέσω του κατοχικού Τύπου, παράνομων εντύπων και ραδιοφωνικών εκπομπών του BBC, συχνά με κίνδυνο τη ζωή των ακροατών.Η πολιτιστική ζωή, περιορισμένη αλλά ζωντανή, εξελίχθηκε σε μια μορφή αντίστασης. Θέατρα, λογοτεχνικές ομάδες και καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες διατήρησαν την ελπίδα. Παράλληλα, η Αντίσταση στην Αθήνα αναπτύχθηκε δυναμικά, με παράνομες οργανώσεις, σαμποτάζ και δίκτυα πληροφοριών.Την τελευταία χρονιά της Κατοχής, η βία κορυφώθηκε. Εκτελέσεις, βασανιστήρια και τρομοκρατία από τους κατακτητές και τους Έλληνες συνεργάτες τους ενίσχυσαν την αβεβαιότητα. Τις παραμονές της Απελευθέρωσης, η Αθήνα βίωνε ένα μείγμα ανακούφισης και έντασης, προάγγελο των συγκρούσεων που θα ακολουθούσαν.Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε το 1970 στην Αθήνα. Σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η διδακτορική του διατριβή δημοσιεύθηκε το 2012 με τίτλο Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα, ενώ το δεύτερο βιβλίο του, με τίτλο Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας, κυκλοφόρησε το 2014 – και τα δύο από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Έχει συνεπιμεληθεί τρεις συλλογικούς τόμους σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ενώ πολλά άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ιστορικά περιοδικά και εφημερίδες. Ιδρυτικό μέλος του Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας, έχει συνδιοργανώσει τέσσερα συνέδρια. Από το 2013 ασχολείται συστηματικά με τη Δημόσια Ιστορία. Πραγματοποιεί ιστορικούς περιπάτους στο κέντρο της Αθήνας για την περίοδο της Κατοχής και των Δεκεμβριανών, με τη συμμετοχή εκατοντάδων πολιτών, καθώς και (από τον Δεκέμβριο του 2019) ιστορικούς περιπάτους με μικρά γκρουπ κάθε εβδομάδα στο πλαίσιο του Athens History Walks (λεπτομέρειες στο www.athenshistorywalks.com) Είναι ένας από τους σχεδιαστές του μεταπτυχιακού προγράμματος «Δημόσια Ιστορία» στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, καθώς και ο εμπνευστής και επιστημονικός υπεύθυνος των δράσεων με τίτλο «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη», οι οποίες, υλοποιημένες από το 2015 ως το 2019, καθιέρωσαν τον μαζικό εορτασμό της απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Γερμανούς και αποτέλεσαν μία από τις μεγαλύτερες εκδηλώσεις δημόσιας ιστορίας στην Ελλάδα (λεπτομέρειες στο www.freeathens44.org).Φωτό: Δημήτριος Χαρισιάδης, Μαύρη Αγορά. Αθήνα, 1944 © Μουσείο Μπενάκη / Φωτογραφικά Αρχεία
--------
29:13
Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;
Ο λαγός υπήρξε ένα σημαντικό και πολυδιάστατο σύμβολο στην αρχαία Αθήνα, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στην τέχνη και τις αντιλήψεις περί θανάτου. Στο απόσπασμα από το «Κυνηγετικόν» του Ξενοφώντα, περιγράφεται αναλυτικά το κυνήγι λαγών, η χρήση σκύλων και παγίδων και ο παιδαγωγικός ρόλος της δραστηριότητας αυτής, καθώς εκπαίδευε τους νέους στην αντοχή, την ταχύτητα και το ήθος του πολίτη-πολεμιστή. Η Κάτια Μαργαρίτη, ειδική στην ταφική τέχνη και τη συμβολική των ζώων στην αρχαιότητα, αναλύει τη σημασία του λαγού, ο οποίος συγχέεται συχνά με το κουνέλι, αν και στην Ελλάδα των κλασικών χρόνων υπήρχαν μόνο λαγοί.Ο λαγός εμφανίζεται στην τέχνη ως θήραμα, ερωτικό δώρο, κατοικίδιο ή σύμβολο ταχύτητας, και σχεδόν πάντα συνδέεται με το ανδρικό φύλο – κυρίως με εφήβους και αγόρια. Στην ταφική τέχνη, ο λαγός αποκτά ιδιαίτερο συμβολισμό: ως κατοικίδιο ή θήραμα, συνδέεται με την πρόωρη απώλεια νέων που πέθαναν πριν προλάβουν να τεκνοποιήσουν. Η γονιμότητα του ζώου αντιπαραβάλλεται με τη ματαιωμένη δυναμική γονιμότητας των νεκρών, κάνοντας τον λαγό σύμβολο πρόωρου θανάτου αλλά και της αξίας της συνέχειας του οίκου και της πόλης. Οι παραστάσεις σε αγγεία και επιτύμβια ανάγλυφα, όπου νέοι κρατούν λαγούς με φροντίδα ή θλίψη, αποτυπώνουν αυτή τη συγκινητική διάσταση.Έτσι, ο λαγός λειτουργεί ταυτόχρονα ως κυνηγετικό θήραμα, σύμβολο πολυτελείας, ερωτικό δώρο και, τελικά, μεταφορά της νεότητας που χάνεται πρόωρα.Η Κάτια Μαργαρίτη είναι Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας με σπουδές στο τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και στο University College London. Η Διδακτορική της διατριβή έχει θέμα τον θάνατο της αγάμου κόρης στην Αθήνα των κλασικών χρόνων και έχει εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Archaeopress στην Αγγλία. Έχει δημοσιεύσει εκτενώς σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην ταφική τέχνη, στις ταφές και στα ταφικά έθιμα, στη γλυπτική και στην αγγειογραφία της αρχαίας Αθήνας καθώς και στα ζώα στην αρχαία τέχνη. Το βιβλίο της για τον θάνατο και την ταφή στην κλασική Αθήνα κυκλοφόρησε το 2021 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. Αυτό το διάστημα συγγράφει μία μονογραφία για τον σκύλο στην αρχαία αττική τέχνη και ένα βιβλίο για τα ζώα στην αρχαία Ελλάδα μαζί με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης Kenneth Kitchell το οποίο θα εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Routledge.Είναι Research Associate του τμήματος Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Reading
--------
18:29
«Η ερωμένη της»: Το πιο τολμηρό αθηναϊκό ρομάντζο του Μεσοπολέμου
Το μυθιστόρημα «Η ερωμένη της» της Ντόρας Ρωζέττη, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1929 και επανακυκλοφόρησε το 2024 από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, αποτελεί ένα πρωτοποριακό έργο για τα ελληνικά γράμματα, καθώς πραγματεύεται μια ερωτική σχέση μεταξύ δύο γυναικών.Το βιβλίο, μέσα από τη μορφή ημερολογιακών καταγραφών, περιγράφει τη ζωή μιας νεαρής φοιτήτριας στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, αναδεικνύοντας το φεμινιστικό και φοιτητικό κίνημα, τις κοινωνικές αντιφάσεις που βίωναν οι γυναίκες και τις δυσκολίες μιας ζωής εκτός κοινωνικών προτύπων.Είναι πολύτιμο όχι μόνο για την τολμηρή θεματική του, αλλά και ως έκφραση μιας επαναστατικής, μοντέρνας συνείδησης της δεκαετίας του ’20 στην Ελλάδα. Αν και παραμένει άγνωστο ποια ήταν η συγγραφέας, η συζήτηση γύρω από το έργο αποκαλύπτει πολλά για τη λογοτεχνία και την κοινωνική ατμόσφαιρα του Μεσοπολέμου.Η Παναγιώτα Βογιατζή είναι υποψήφια διδακτόρισσα στο Πανεπιστήμιο του Birmingham (Τμήμα Σύγχρονων Γλωσσών/Συγκριτικών Σπουδών). Οι προπτυχιακές της σπουδές πραγματοποιήθηκαν στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπου ολοκλήρωσε επίσης και τις μεταπτυχιακές της σπουδές στη Νέα Ελληνική Φιλολογία. Ο τίτλος της διδακτορικής της διατριβής είναι: «Representations of queer women in French and Greek literature (1880-1940): A comparative reading». Μελετά συγκριτικά τις δύο λογοτεχνικές παραγωγές, αναζητώντας σημεία σύγκλισης και απόκλισης στους λόγους και στις μορφές γνώσης που κάθε πολιτισμικό περιβάλλον διαμόρφωσε και διέδωσε σχετικά με τη γυναικεία ομοερωτική επιθυμία.Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη συγκριτική λογοτεχνία και τη μετάφραση, καθώς και στη σύνδεσή τους με τις φεμινιστικές και queer θεωρίες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον δείχνει στη μελέτη των μηχανισμών εξουσίας που συμβάλλουν στη διαμόρφωση έμφυλων προσδοκιών σε συγκεκριμένα πολιτισμικά και ιστορικά πλαίσια, καθώς και στην ανάδειξη και την κριτική ανάλυση των «τιμωριών» απέναντι σε «απείθαρχες θηλυκότητες» που ανέτρεψαν κανονιστικά πρότυπα: την αορατότητα, την αποσιώπηση, την παράβλεψη της ύπαρξής τους ή και του έργου που παρήγαγαν από κάθε «εθνική» και «επίσημη» γραμμή Ιστορίας.
--------
29:38
Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ στης Αστυπάλαιας;
Ένα νησί των Δωδεκανήσων με πλούσια ιστορία, σημαντικός σταθμός στο Αιγαίο ήδη από την προϊστορική περίοδο. Αρχαιολογικά ευρήματα αποδεικνύουν την παρουσία Μινωιτών, Μυκηναίων και Κλασικών πολιτισμών, ενώ τα ρωμαϊκά και βυζαντινά κατάλοιπα μαρτυρούν τη συνεχή κατοίκησή της. Το Βαθύ της Αστυπάλαιας έχει αποκτήσει ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον λόγω των συνεχιζόμενων ανασκαφών που φέρνουν στο φως νέα ευρήματα για την ιστορία του νησιού. Πρόκειται για μια περιοχή που κρύβει ίχνη από διάφορες χρονικές περιόδους, αποδεικνύοντας τη διαχρονική σημασία της.Ένα από τα πιο εντυπωσιακά αρχαιολογικά ευρήματα της Αστυπάλαιας είναι το μοναδικό νεκροταφείο βρεφών, που έχει ανακαλυφθεί στην περιοχή. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη γνωστή νεκρόπολη βρεφών στον κόσμο, χρονολογούμενη στην ελληνιστική περίοδο. Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει εκατοντάδες ταφές νεογνών μέσα σε πήλινα αγγεία, μια ταφική πρακτική που συνδέεται με συγκεκριμένες λατρευτικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής.Επιπλέον, η ευρύτερη περιοχή του Βαθέος συνεχίζει να αποκαλύπτει στοιχεία για την κατοίκηση και τη ναυτική δραστηριότητα της Αστυπάλαιας, καθώς βρίσκεται σε κομβικό σημείο των θαλάσσιων δρόμων του Αιγαίου. Τα ρωμαϊκά και βυζαντινά κατάλοιπα μαρτυρούν ότι το νησί διατήρησε τη στρατηγική και εμπορική του σημασία για αιώνες.Η αρχαιολογική έρευνα στην Αστυπάλαια παραμένει δυναμική, αποκαλύπτοντας συνεχώς νέα στοιχεία για τον πολιτισμό και την καθημερινή ζωή των ανθρώπων που έζησαν στο νησί.Ο Ανδρέας Γ. Βλαχόπουλος, καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, γεννήθηκε στην Πάτρα το 1965 και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου ειδικεύτηκε στην Προϊστορική Αρχαιολογία. Έλαβε το διδακτορικό του το 1995 και τιμήθηκε με το Michael Ventris Memorial Award for Mycenaean Studies (1997). Υπήρξε υπότροφος σε πανεπιστήμια όπως το La Sapienza, το Princeton και το NYU, ενώ έχει εργαστεί στην Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή, στο Υπουργείο Πολιτισμού και σε ανασκαφές στη Θήρα, τη Νάξο και την Πυλία. Από το 2011 διευθύνει την Αρχαιολογική Έρευνα Πεδίου στο Βαθύ Αστυπάλαιας και από το 2024 το πρόγραμμα στο Κόκκινο Βουνό Θήρας. Η έρευνα και οι δημοσιεύσεις του αφορούν τη Μυκηναϊκή Νάξο, το Μετανακτορικό Αιγαίο, τις Θηραϊκές τοιχογραφίες και τη Μυκηναϊκή Πυλία. Είναι τακτικός εταίρος της Αρχαιολογικής και της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου.
--------
33:00