TẠP CHÍ ĐẶC BIỆT

Ngày 20/03/2019 là ngày quốc tế cộng đồng Pháp ngữ. Tạp chí Thế giới Đó đây Tuần này xin dành số đặc biệt điểm lại hiện trạng tiếng Pháp, ngôn ngữ thứ năm được sử dụng nhiều nhất trên thế giới hiện nay ; các giải pháp để quảng bá ngôn ngữ và văn hóa Pháp mà Việt Nam là một ví dụ điển hình và nhất là quyết định xây một « mái ấm » cho Cộng đồng Pháp ngữ của tổng thống Macron. Tiếng Pháp là ngôn ngữ thứ năm được sử dụng nhiều nhất trên thế giới hiện nay. Tầm mức ảnh hưởng của ngôn ngữ được mệnh danh là « Ngôn ngữ Molière » trên thế giới hiện nay ra sao. Nhà báo Ali Laidi, trên kênh truyền hình France 24 đưa ra vài con số tổng kết. « Hiện có khoảng 300 triệu người sử dụng tiếng Pháp tại 88 quốc gia và chính phủ theo như tổng kết của Tổ chức Các nước nói tiếng Pháp OIF. Nhưng nếu thu hẹp lại tại những nước mà tiếng Pháp là ngôn ngữ chính thức, hoặc đồng chính thức, thì trên thực tế chỉ có khoảng 30 quốc gia. Ngôn ngữ Molière là ngoại ngữ thứ năm được sử dụng nhiều trên thế giới đứng sau tiếng Hoa, Anh, Tây Ban Nha và Ả Rập. Tiếng Pháp cũng là thứ tiếng thứ hai được dùng trong giảng dậy, và ngôn ngữ thứ tư trên mạng Internet, sau tiếng Anh, Hoa và Tây Ban Nha ». Vẫn theo nhà báo Ali Laidi, không gian Pháp ngữ từ năm 2000 trở đi đã không ngừng mở rộng. Đây sẽ là một lợi thế cho việc phát triển và trao đổi hợp tác kinh tế bằng tiếng Pháp. Theo đó, thị trường tiêu thu tiềm tàng trong không gian Pháp ngữ ước tính có khoảng 545 triệu dân. Mức tăng trưởng này tiếp tục gia tăng trong những năm gần đây, nhất là tại các vùng Hạ Sahara của châu Phi. Tiếng Pháp đứng hàng thứ ba trong số các ngôn ngữ được sử dụng trong lĩnh vực kinh doanh, làm ăn. Tuy nhiên, tiếng Anh có trọng lượng rất lớn. đơn giản là vì ngôn ngữ được sử dụng trong kinh doanh là ngôn ngữ của luật pháp mà luật pháp được áp dụng rộng rãi, phổ biến trong kinh doanh làm ăn là hệ thống pháp luật Anglo-Saxon. Có thể tạm coi hệ thống luật Anglo Saxon có nguồn gốc từ những nước nói tiếng Anh, với Thông Luật – Common Law, chủ yếu dựa trên các án lệ và khác biệt với luật lệ của châu Âu dựa vào các bộ luật, được gọi là luật của lục địa, luật La-tinh. Do vậy, người ta cho rằng việc áp dụng Thông Luật tốt hơn, linh hoạt hơn trong kinh doanh, làm ăn. Theo phân loại của Ngân Hàng Thế Giới về các nước môi trường thuận lợi cho kinh doanh, có nhiều nước nói tiếng Anh được xếp thứ hạng cao. Do vậy, theo nhận định của nhà báo Ali Laidi, vẫn còn có nhiều việc phải làm để tiếng Pháp có thể có vai trò quan trọng hơn trong tương lai. Việt Nam : Hợp tác giáo dục khoa học để phát triển tiếng Pháp ? Trong bối cảnh này, chính phủ Pháp phải làm gì để quảng bá hơn nữa cho tiếng Pháp ? Để tìm câu trả lời, phóng sự của đặc phái viên Stephane Lagarde đài RFI dẫn quý vị đến với Việt Nam, đất nước mà tiếng Pháp gần như đã mất ảnh hưởng trong những năm gần đây. Thế nhưng, nhờ vào các chương trình trao đổi học sinh với các nước nói tiếng Pháp, ngôn ngữ Molière đang dần thấy lại nụ cười. Ví dụ điển hình là chương trình kết nghĩa giữa trường Amsterdam, trường trung học phổ thông lớn nhất Hà Nội với trường trung học Louis Le Grand tại Paris, một trong những trường có uy tín nhất ở Pháp và châu Âu. Cả hai trường này đều nổi tiếng trong phương diện đào tạo các ngành khoa học cơ bản. « Tôi là Chloé Ledoux, giáo viên Vật Lý ở trường trung học Louis Le Grand. Chúng tôi đi công tác và làm việc tại Việt Nam trong ba ngày, để thảo luận về khả năng hợp tác, thiết lập quan hệ đối tác. Cụ thể là tổ chức các cuộc giao lưu cho các em học sinh ở hai bên, trước tiên là giữa học sinh trường Louis Le Grand và trường trung học Amsterdam Hà Nội. Chúng tôi dự một số giờ giảng, như giờ dậy tiếng Pháp. Các em học sinh ở đây có trình độ tuyệt vời vì các em đã theo học các môn bằng tiếng Pháp từ nhiều năm, từ lớp bốn (tương đương CM1 tại Pháp). Các em học sinh rất chăm chỉ và được giảng dậy rất tốt. Chúng tôi cũng muốn tìm hiểu việc giảng dậy các bộ môn khoa học vì chúng tôi rất khâm phục trình độ của học sinh Việt Nam trong các cuộc thi Olympic quốc tế. Học sinh Việt Nam đã đoạt nhiều giải, huy chương vàng trong các cuộc thi Olympic về toán, lý, hóa… trình độ lý thuyết của các em thật đáng khâm phục. Trình độ toán của các em ở đây tương đương như ở trường Louis Le Grand. Ngược lại, điều mà chúng tôi có thể góp phần cải thiện, nâng cao là thực nghiệm. Các thiết bị, giáo cụ hơi cũ kỹ và không có nhiều. Do vậy, chúng tôi có thể thảo luận vấn đề tài chính để giúp các em học sinh có thêm thiết bị thực nghiệm. » Theo giải thích của hiệu trưởng trường Amsterdam, cơ sở hiện tại có 6 lớp song ngữ Pháp – Việt, với khoảng gần 160 em học sinh. Trường Amsterdam là cơ sở duy nhất tại Hà Nội đón nhận nhiều học sinh học tiếp Pháp nhất. Còn theo ghi nhận của Stéphane Lagarde, đối với học sinh ưu tú của trường, việc chọn học tiếng Pháp được xem như là một « giấy thông hành » cho phép đăng ký vào học ở những trường có đẳng cấp ở nước ngoài. Về phía Pháp, ngoài lợi thế mở rộng thêm không gian Pháp ngữ, đây còn là dịp để thu hút các nhân tài, trong bối cảnh có sự cạnh tranh gay gắt trong việc săn lùng các tài năng giữa các cường quốc lớn, như nhận định của ông Jean-Louis Perez, giáo sư về vật lý trường Louis Le Grand. « Tôi nghĩ đúng như vậy và chúng tôi không thể từ chối, bác bỏ nhu cầu đào tạo có chất lượng cao. Hơn nữa, có sự ganh đua giữa những học sinh giỏi, ưu tú. Các em đăng ký vào trường Louis Le Grand và làm hết sức mình để được nhận vào trường. Các em đã được rèn luyện và có thái độ lịch sự… Chúng tôi phải đối mặt với sự cạnh tranh của Mỹ vì họ tìm kiếm trong các trường đại học, thu hút những học sinh giỏi, tài năng của Trung Quốc, Ấn Độ, Pakistan… Do vậy, tôi cho rằng nước Pháp phải có đủ khả năng đáp ứng một cách thuận lợi các nhu cầu đào tạo. Do vậy, chúng tôi khai thác uy tín, chất lượng của trường Louis Le Grand, một trường trung học danh giá và chúng tôi rất tự hào, vinh dự. Chúng tôi rất muốn giúp đỡ các học sinh Việt Nam. Chúng tôi cảm ơn các đồng nghiệp Việt Nam ở đây vì họ làm phần việc khó nhất, đó là đào tạo, dậy dỗ học sinh. Nói một cách ví von, như trong thể thao, chúng tôi muốn tiếp nhận các tay đua giỏi trong cuộc đua xe tốc độ cao Công Thức Một F1. Ông hiệu trưởng của trường chúng tôi đã không lầm khi ông tìm cách thu hút các học sinh giỏi nước ngoài. » Villers-Cotterêt : Dinh cơ của A. Dumas, mái ấm cho OIF ? Tổ chức các nước nói tiếng Pháp OIF rồi cũng có nơi để đặt hành trang? Nơi để giao lưu giữa các nghệ sĩ, các nhà nghiên cứu? Nơi để giới thiệu về lịch sử phát triển tiếng Pháp cũng như là quá trình hình thành cộng đồng Pháp ngữ trên thế giới? Đây cũng chính là mong mỏi của tổng thống Pháp Emmanuel Macron, được thổ lộ trong kỳ trong Hội nghị các nước nói tiếng Pháp tại Erevan, Armenia ngày 12/10/2018. Nếu Alexandre Dumas còn sống, chắc ông sẽ rất lấy làm hãnh diện. Bởi vì, không ở đâu khác, chính tại lâu đài Villers-Cotterêt, cách Paris 70km, nơi ông được sinh ra, tổng thống Macron đã chọn làm « tổng hành dinh » cho OIF. Quyết định này còn mang tính biểu tượng cao bởi vì, Villers-Cotterêt, vào thế kỷ 16, chính xác là vào năm 1539, hoàng đế François I, đã ký sắc lệnh quy định sử dụng tiếng Pháp trong các hoạt động hành chính và tư pháp. Bước đi quyết định này mở đường cho việc phổ quát tiếng Pháp trong cả nước và xây dựng tính thống nhất đất nước. Đây có lẽ còn là một niềm an ủi to lớn cho đại văn hào người Pháp. Bởi vì trong vòng hai thế kỷ, Villers-Cotterêt gần như là bị « thất sủng ». Năm 1808, tuy thuộc sở hữu thành Paris, nhưng lâu đài này đã bị biến thành kho chứa các phái « cái bang », nửa là nhà tù, nửa là nhà trọ, đón hàng nghìn người hành khất, tội phạm hay những người già mà Paris không muốn. Đến cuối thế kỷ XIX, Villers-Cotterêt lại bị biến thành nhà cho người già. Nhưng đến năm 2014, khu trang viên rộng 90.000 m² này lại một lần nữa bị bỏ rơi do tình trạng quá hư nát gây nguy hiểm. Giờ đây, với quyết tâm xây dựng một « mái nhà chung » cho OIF, nhằm tạo điều kiện cho việc phát huy rộng rãi ngôn ngữ và văn hóa Pháp, chính phủ tổng thống Macron đã quyết định chi ra 200 triệu euro để trùng tu và cải tiến khu dinh thự. Theo France 24, điền trang của đại văn hào Pháp Alexandre Dumas dự kiến sẽ mở cửa cho công chúng vào năm 2022. Mô hình trồng trọt ra đời, tiền đề cho sự phát triển tiếng nói Cuối cùng, mục tạp chí hôm nay xin được khép lại với một nghiên cứu ngôn ngữ học khá kỳ thú và có nguy cơ gây bùng nổ tranh cãi dữ dội. Một nghiên cứu đăng trên tờ Science ngày 15/03/2019 cho rằng sự ra đời của ngành trồng trọt vào thời kỳ đồ đá, cùng với việc nguồn thực phẩm ít dai hơn dường như đã làm nảy sinh các âm [f] và [v] trong hệ thống âm vị nhân loại. Nếu như phần lớn các ngôn ngữ nói tại châu Âu đều có âm [f] và [v], mà giới nghiên cứu âm vị học gọi là các phụ âm môi răng, thì tại nhiều ngôn ngữ khác trên thế giới, hệ thống âm vị lại không có những phụ âm này. Vì sao như vậy ? Bí ẩn này đã làm đau đầu các nhà ngôn ngữ học từ mấy thập niên qua. Năm 1985, ông Charles Hockett, nhà ngôn ngữ học người Mỹ từng giả định rằng con người trước thời kỳ đồ đá, sống theo mô hình săn bắn và hái lượm, do phải dùng các loại thực phẩm dai cứng, nên có bộ xương hàm khá rắn chắc và làm mòn răng khá nhanh. Kết quả là răng và nhất là răng cửa đã bị mòn ngay ở tuổi trưởng thành và hàm trên và dưới gần như sát vào nhau, gây khó khăn cho việc tạo ra các âm [f] và [v]. Xuất phát từ định đề này, các nhà khoa học trường đại học Lyon 2 tìm cách chứng minh rằng đến thời kỳ đồ đá, con người biết trồng trọt, sản xuất và chế biến thực phẩm, làm cho chúng mềm hơn và dễ nhai hơn. Lực nhai hầu như giảm hẳn và răng như vậy mòn chậm hơn. Điều đó cho phép duy trì vị trí của bộ xương hàm sao cho răng cửa hàm trên có thể che răng cửa hàm dưới. Theo giải thích của Dan Dediu, nhà ngôn ngữ học trường đại học Lyon 2 và đồng tác giả của nghiên cứu được Le Monde trích dẫn, với cấu hình này, « con người dễ dàng phát ra các âm [f] và [v]. » Đương nhiên, để kiểm chứng cho kết quả trên, các tác giả nghiên cứu đã so sánh bản đồ ngôn ngữ thế giới với bản đồ các sắc dân hiện vẫn sống theo mô hình săn bắt và hái lượm. Họ nhận thấy rằng về mặt bình quân, những nhóm người này tạo ra các phụ âm môi răng ít hơn những nhóm dân sống bằng trồng trọt. Cuối cùng, các nhà khoa học còn « đi ngược thời gian », tái lập một dạng cây sinh học ngôn ngữ Ấn Âu. Việc tái lập quá trình tiến triển ngôn ngữ cho phép xác định « cách đây từ 2000 – 3000 năm, việc sử dụng các âm môi răng đã tăng lên một cách ngoạn mục trong dòng ngôn ngữ Ấn Âu ». Đối với các nhà khoa học, yếu tố khởi đầu rất có thể là sự bùng nổ của các kỹ thuật chế biến thực phẩm như các loại cối xay chẳng hạn. Dù vậy, các tác giả cũng ý thức được rằng kết luận nghiên cứu này chắc chắn sẽ làm dấy lên nhiều tranh cãi. Quá trình nghiên cứu vẫn còn một số thiếu sót về mặt phương pháp thống kê, so sánh cũng như là bỏ qua nhiều yếu tố khác như xã hội, tâm lý, cơ chế sinh học, môi trường, sinh lý học… Miễn bình luận Không rõ nhật báo Le Monde có đồng tình với các tác giả bài nghiên cứu hay không, chỉ biết rằng để minh họa cho bài viết, tờ báo đăng ảnh dàn hợp xướng quân đội Bắc Triều Tiên với dòng chú thích : « Trong tiếng Triều Tiên, các âm [f] và [v] hầu như không tồn tại ».

Tai tiếng nhiều gia đình giầu có ở Mỹ hối lộ để con được nhận vào các trường đại học lớn ; Học sinh-sinh viên thế giới tổng bãi khóa vì khí hậu thứ Sáu ngày 15/03; Nhiều ngôi làng ở Ý chờ tái sinh nhờ bán nhà với giá tượng trưng 1 euro ; Một ông trùm mafia bị hạ sát giữa trung tâm New York làm dấy lên lo ngại tình trạng bạo lực gia tăng vì các băng đảng tranh giành quyền lực. Trên đây là những nội dung chính của tạp chí Thế Giới đó đây tuần này. Nhiều trường đại học danh tiếng Mỹ mắc vào tai tiếng tham nhũng Nhiều trường đại học danh tiếng của Mỹ đang nằm trong tâm điểm tai tiếng tham nhũng do sửa điểm, làm giả hồ sơ cho con em của khoảng 50 gia đình giầu có. Ba mươi ba bậc phụ huynh đã bị Cục Điều tra Liên bang Mỹ FBI tạm giữ, trong đó có hai nữ diễn viên truyền hình nổi tiếng Fellicity Huffman và Lori Loughlin. Vụ việc được Tư pháp Mỹ công bố hôm 12/03/2019. Theo thông tín RFI Eric de Salve tại San Francisco, FBI đã huy động 200 nhân viên ở sáu bang để triệt phá đường dây lớn này : « Sửa kết quả thi, lập hồ sơ giả nhập học… với giá vài trăm nghìn đô la, cả một hệ thống tham những đang làm vấy bẩn nhiều trường đại học danh tiếng nhất của Mỹ : Yale, Standford, Georgetown hoặc đại học California ở Los Angeles. Theo Tư pháp Mỹ, khi công bố vụ việc hôm 12/03, văn hóa tham nhũng được hình thành do chính các bậc phụ huynh. Trong buổi họp báo, công tố viên liên bang Massachusset lấy làm tiếc vì đó là những ông bố, bà mẹ thuộc hàng gia đình giầu nhất và được ưu ái nhất nước Mỹ, họ tìm mua một chỗ mà lẽ ra là dành cho những sinh viên ưu tú khác. Trong số những bậc phụ huynh đó, có hai ngôi sao màn ảnh nhỏ. Người đầu tiên là nữ diên viên Fellicity Huffman, nổi tiếng với vai diễn Lynette trong bộ phim truyền hình Desperates Housewives (Những bà nội trợ kiểu Mỹ). Theo cuộc điều tra, bà đã chi 15.000 đô la để sửa điểm học của con gái. Người thứ hai là nữ diễn viên Lori Loughlin tham gia phim Full House (Ngôi nhà hạnh phúc). Bà bị cáo buộc đã chuyển 500.000 đô la để hai cô con gái được nhận vào đại học Nam California. Trong số 33 bậc phụ huynh bị tạm giữ còn có nhiều nhân vật nổi tiếng trong giới tài chính, bất động sản và thiết kế. Tổng cộng từ năm 2011 đến 2019, hơn 25 triệu đô la đã được chuyển cho một người đàn ông làm trung gian trong đường dây. Nhân vật này là giám đốc một lớp học dự bị tư nhân và đã bị bắt giam vì tội tống tiền và rửa tiền. Mạng lưới này còn liên quan đến nhiều huấn luyện viên thể thao đã nhận tiền hối lộ để làm cho cơ quan hành chính tin rằng những sinh viên đó sẽ tham gia vào đội tuyển của trường đại học. Theo Tư pháp, những sinh viên trên không biết bố mẹ đã hối lộ để họ được nhận vào trường và họ không bị truy tố ». Học sinh-sinh viên thế giới tổng bãi khóa vì khí hậu Cuộc bãi khóa, tuần hành vì khí hậu, theo phát động của Greta Thunberg, nữ sinh 16 tuổi người Thụy Điển, chuyển sang quy mô lớn hơn. Thay vì chỉ diễn ra ở một số nước vào thứ Sáu hàng tuần, phong trào Friday for Future muốn huy động học sinh, sinh viên trên toàn thế giới tuần hành ngày 15/03/2019. Tại Pháp, ngày 14/03, bốn tổ chức phi chính phủ (Greenpeace, Oxfam France, Notre Affaire à tous và Fondation Nicolas Hulot) đã kiện chính phủ Pháp vì không hành động vì khí hậu. Nhiều cuộc tuần hành tiếp tục được tổ chức trên khắp đất nước ngày 15/03, đặc biệt là ở Paris, theo giải thích của Lena Lazare, sinh viên ngành Vật lý, chủ tịch hội Les Universitaires Planteurs d’Alternatives (LUPA), khi trả lời phóng viên RFI Christine Siebert : « Chúng tôi kêu gọi tuần hành ôn hòa nhưng sáng tạo. Sẽ có một vài hoạt động thể hiện thái độ bất phục tùng dân sự trong các cuộc tuần hành, những hành động bài quảng cáo vì chúng tôi quá chán các hình ảnh quảng cáo đầy rẫy ngoài phố. Chúng tôi tháo chúng xuống hoặc thay vào đó là những quảng cáo được biến tấu, mang tính châm biếm, nhằm truyền tải thông điệp là chúng tôi chán ngán xã hội tiêu thụ hiện nay. Ngoài ra, còn có một số hành động khác, « dễ thương » hơn, như trồng cây xanh, phủ xanh thành phố… Đây là cách để nói rằng chúng ta đề cập rất nhiều về khí hậu, nhưng vấn đề không chỉ liên quan đến mỗi hiện tượng hiệu ứng nhà kính, mà chúng ta còn đang phá hủy cả môi trường, đa dạng sinh thái… Đây cũng là những vấn đề vô cùng quan trọng. Tôi thấy phong trào tuần hành vì khí hậu rất năng động, có rất nhiều câu hỏi được nêu lên. Vì thế, tôi nóng lòng chờ xem diễn biến của cuộc tuần hành chiều thứ Sáu vì có rất nhiều nhóm nhỏ, độc lập. Họ cũng chuẩn bị chương trình hành động riêng nên rất khó đoán. Ngoài tuần hành đến điểm hẹn chung là quảng trường Invalides (Paris), chúng tôi còn có nhiều nhóm thảo luận, suy nghĩ về các sáng kiến cho môi trường chứ không chỉ dừng ở việc tuần hành rồi thế là hết ». Ý : Nhiều ngôi làng chờ tái sinh nhờ bán nhà với giá 1 euro Khoảng 15 ngôi làng xinh đẹp từ miền bắc xuống miền nam nước Ý rao bán những ngôi nhà bị bỏ hoang với giá tượng trưng 1 euro với yêu cầu chủ sở hữu mới cải tạo lại những ngôi nhà đó. Danh sách những ngôi làng có nhà rao bán được xếp theo vùng trên trang casea1euro.it. Người mua cam kết lập kế hoạch tu sửa và công việc này phải do các nghệ nhân địa phương thực hiện, tất cả quá trình này không được vượt quá 3 năm. Địa phương yêu cầu người mua đặt cọc 5.000 euro, khoản tiền này được hoàn lại khi xong việc. Tuy nhiên, do những ngôi nhà này thường bị bỏ hoang nên phải tốn ít nhất 20.000 euro để tu sửa, tùy theo diện tích, và chưa tính đến các loại phí công chứng chuyển nhượng quyền sử dụng. Thông tín viên RFI Anne Le Nir ở Roma cho biết thành công của dự án mang tên « tổ ấm 1 euro » đã vượt cả ra ngoài biên giới nước Ý. « Mục tiêu của dự án là đem lại sức sống cho những thị trấn cổ và khôi phục hoạt động du lịch, văn hóa nhờ việc tăng dân số. Vì vậy, chính quyền cho phép sử dụng các ngôi nhà đó vào các mục đích khác nhau : nơi ở chính, nơi ở phụ, biến thành khách sạn nhỏ, nhà hàng, thậm chỉ là xưởng nghề. Trong số những ngôi làng đầy kho báu có làng Sambuca, ở tỉnh Agrigento trên đảo Sicilia, một viên ngọc nhỏ có rừng bao quanh và những ngọn đồi trải rộng, hoặc làng Locana ở Piemonte nằm trong vùng núi cách Công viên quốc gia Gran Paradiso không xa và chỉ cách thành phố Torino 60 km. Hoặc phải kể đến làng Montieri, ở Toscana, vẫn lưu giữ nét quyến rũ thời trung cổ. Rất nhiều tài sản, như ở Sambuca, nhận được đến vài nghìn ứng viên. Họ đến từ khắp nước Ý, thậm chí từ Bắc Âu và Hoa Kỳ. Về phần những ứng viên Ý, người ta nhận thấy có rất nhiều gia đình có con nhỏ, họ chú ý đến những địa phương tạo điều kiện thuận lợi về thuế và trợ giúp trong quá trình định cư. Đây là một dấu hiệu hy vọng tốt : đặt cược vào quá khứ để xây dựng tương lai. Việc này sẽ giúp khôi phục những ngôi trường. Danh sách các thị trấn Ý bán nhà với giá 1 euro sẽ còn kéo dài. Cần nhắc lại rằng khoảng 2.000 ngôi làng lịch sử có nguy cơ biến mất vì thiếu dân ». Mỹ : Thanh toán băng đảng mafia giữa trung tâm New York Phải chăng cuộc chiến giữa các bang đảng đang trỗi dậy trở lại ở New York ? Lần đầu tiên kể từ năm 1985, một vụ ám sát như trong phim Bố già xảy ra ngày giữa lòng New York tối 13/03/2019. Ông trùm băng đảng Gambino bị hạ sát ngay trước cửa nhà riêng, có thể do tranh giành thế lực. Gambino là một trong năm đại gia đình mafia Mỹ-Ý tranh đất ở New York. Thông tín viên RFI Marie Bourreau tường trình từ New York : « Ông trùm tên là Frank Cali. Thi thể bị găm 6 viên đạn, rồi bị một chiếc xe bán tải hất tung ngay trước nhà riêng ở Staten Island, một trong 5 khu phố ở New York. Chiếc xe gây án bỏ trốn. Cali, 53 tuổi, là trùm băng đảng Gambino, một trong những tổ chức tội phạm New York có thế lực nhất trong những năm 1990. Được mệnh danh là « Franky Boy », người ta vẫn nói Cali là người kín tiếng, vô cùng cẩn trọng từ sau vụ ám sát người tiền nhiệm Paul Castellano khi ông này vừa ra khỏi một nhà hàng ở New York vào năm 1985. Từ đó, không một ông trùm mafia nào ở New York bị ám sát. Theo báo chí Mỹ, Cali đã phát triển mạng lưới buôn bán ma túy và oxycodone, một loại chất giảm đau có nguồn gốc từ thuốc phiện, đang hoành hành ở Mỹ. Tuy nhiên, thị trường này hiện phải cạnh tranh với các băng đảng Mêhicô. Ngẫu nhiên hay trùng hợp ? Đúng ngày Frank Cali bị ám sát, Joseph Cammarano, người được cho là ông trùm của gia đình Bonnano đầy quyền lực được trắng án trong một phiên xét xử, còn Carmine Persico, ông trùm của băng Colombo, lại qua đời ở tuổi 85. Một cuộc chiến tranh giành ảnh hưởng đang hiện rõ trong giới mafia ở New York ».

Pháp nằm trong 6 nước đứng đầu thế giới về quyền bình đẳng nam nữ trong việc làm ; vụ « LOL » bạo hành phụ nữ trẻ trên mạng xã hội làm rung chuyển truyền thông Pháp ; Trung Quốc họp Quốc Hội, nữ giới thưa thớt trên thượng đỉnh ; Vatican mở kho lưu trữ bí mật nhiệm kỳ giáo hoàng Piô XII, với hy vọng « soi rọi » nhiều nghi án ; cố ca sĩ Michael Jackson đối mặt cáo buộc ấu dâm. Trên đây là chủ đề chính Tạp chí Thế Giới Đó Đây tuần này. Theo một báo cáo của Ngân Hàng Thế Giới, công bố hôm 27/02/2019, trên quy mô toàn cầu, phụ nữ mới chỉ được hưởng ba phần tư các quyền so với nam giới, trong lĩnh vực việc làm, hay thành lập doanh nghiệp, cũng như có cơ hội đưa ra các quyết định về kinh tế phù hợp nhất cho bản thân và gia đình. Quyền chủ tịch Ngân Hàng Thế Giới Kristalina Georgieva cho biết hiện vẫn còn 2,7 tỉ phụ nữ hàng ngày đang phải đối mặt với các trở ngại về pháp lý, khiến họ bị thiệt thòi hơn nam giới. "Giai đoạn nền tảng" Phá dỡ các rào cản ngăn phụ nữ vươn lên và thúc đẩy các cải cách tư pháp hướng đến bình đẳng giới về mọi mặt, là một « nỗ lực dài hơi », đòi hỏi quyết tâm chính trị, các phối hợp giữa chính quyền, xã hội dân sự cùng các định chế quốc tế. Việc bình đẳng về mặt các quyền được ghi nhận trong luật pháp không tự động dẫn đến bình đẳng trên thực tế, nhưng đây là một « giai đoạn nền tảng quan trọng », theo quyền chủ tịch Ngân Hàng Thế Giới. Báo cáo - tổng kết 10 năm về các nỗ lực trong lĩnh vực này tại 187 quốc gia, mang tên « Phụ nữ, Doanh Nghiệp và Quyền 2019 : Một thập niên cải cách » - đã ghi điểm tối đa 100 cho sáu nước (Bỉ, Đan Mạch, Latvia, Luxembourg, Pháp và Thụỵ Điển). Cách đây 10 năm, không có quốc gia nào đạt được số điểm tối đa này. Điểm 100 có nghĩa là, xét về các điều kiện pháp lý, người phụ nữ có cùng cơ hội thành công trong nghề nghiệp như nam giới. Ngân Hàng Thế Giới chấm điểm dựa trên tám tiêu chuẩn : quyền tự do đi lại, cư trú ; quyền có được các điều kiện lao động như nam giới, bao gồm cả vấn đề bạo hành tình dục, quyền về lương bổng, hôn nhân, con cái ; quyền lập và vận hành doanh nghiệp ; về tài sản, thừa kế và cả về hưu trí. Ngân Hàng Thế Giới ghi nhận tổng cộng 274 cải cách pháp luật tại 131 quốc gia, trong đó có việc có thêm gần 2 tỉ phụ nữ được bảo vệ trước nạn sách nhiễu và bạo hành tình dục tại nơi làm việc, do cải cách luật tại 35 nước. Khu vực Châu Âu và Trung Á, với điểm số trung bình 84,70, đứng hàng đầu, không kể nhóm các quốc gia phát triển của OCDE. Khu vực Mỹ - Latinh và vùng Vịnh Caribê xếp thứ hai với 79,09 điểm. Khu vực Châu Á – Thái Bình Dương đứng thứ ba, với 70,73 điểm. Bắc Phi và Trung Đông được ghi nhận là khu vực chậm tiến nhất, với điểm trung bình 47, 37. Việt Nam ở hạng 74, với 81,88 điểm. Thứ hạng của một số quốc gia khác : Đài Loan (37), Lào (47), Hàn Quốc (57), Mỹ (65), Philippines (75), Nhật (83), Trung Quốc (100), Cam Bốt và Thái Lan (103). Trong một phát biểu năm 2018, quyền chủ tịch Ngân Hàng Thế Giới lưu ý là bình đẳng không chỉ là chuyện công bằng, mà còn mang lại một nguồn lực kinh tế quan trọng. Theo bà, nếu được bình đẳng hoàn toàn với nam giới trong việc làm, phụ nữ sẽ đóng góp thêm 160.000 tỉ đô la cho nền kinh tế thế giới. Vụ bạo hành làm rung chuyển truyền thông Pháp Gần một năm rưỡi sau vụ bạo hành tình dục Weinstein tại Hoa Kỳ, làm dấy lên phong trào #Metoo, đến lượt nước Pháp với một vụ bạo hành tinh thần phụ nữ trẻ trên mạng xã hội Facebook, bị phát giác, đang làm rung chuyển giới truyền thông. Theo Le Monde, bên bị cáo buộc là nhiều thành viên của một nhóm khép kín mang tên « Liên Đoàn LOL », gồm khoảng 30 người trong nghề truyền thông. Sau tiết lộ đầu tiên được đăng tải trên Libération, ngày 08/02, rất nhiều nhân chứng đã lên tiếng, đa số là phụ nữ trẻ. Nhiều nạn nhân mô tả là họ bị tấn công « gần như hàng ngày », với những lời lẽ thô bạo, tục tĩu, khiêu khích, khiêu dâm, gây thương tổn. Những kẻ tấn công nhắm vào mọi biểu hiện của « đối tượng », từ ngoại hình, đến các thông điệp đưa lên mạng của họ…. Đối tượng bị tấn công chủ yếu là các nhà hoạt động nữ quyền. Các bạo hành kéo dài trong nhiều năm từ đầu những năm 2010, nhưng rất ít ai tố cáo. Vào thời điểm đó, bạo hành trên mạng chưa lọt vào tầm ngắm của tư pháp. Các hành động bạo hành trên mạng thật muôn hình, muôn vẻ. Đơn cử một số ví dụ. Nữ phóng viên Iris Gaudin, mở tài khoản Twitter từ năm 2010, cho biết 9 năm sau, cô vẫn cảm thấy như một « ác mộng », khi hàng ngày phải nhận hàng « đàn » Tweet vô danh gọi cô là « con điếm », hay bới móc những phần nhạy cảm trong ngoại hình. Blogger nữ quyền Daria Marx thì bị đánh cắp điện thoại đưa lên Leboncoin.fr (một trang bán hàng bình dân ở Pháp) cùng hình ảnh khiêu dâm ghép với gương mặt cô. "Thói gia trưởng" bị chỉ trích, thấy như mình bị tấn công Nhóm LOL là ai ? Các thành viên của nhóm « Liên Đoàn LOL » thường tự giới thiệu như một câu lạc bộ của các nhân vật xuất chúng. Một nhà quan sát cho biết đây là địa điểm tập hợp được nhiều các nhân vật xuất sắc nhất của mạng Twitter vào thời điểm đó. Người sáng lập nhóm Vincent Glad, ngay từ năm 2009 đã cho biết trong nhóm hình thành một đẳng cấp. Ai được 500 follower, tức người theo, thì kể như sẽ được có mặt trong thành phần « quý tộc » của nhóm. Nhóm « Liên Đoàn LOL » trên thực tế là những người thuộc thế hệ đi đầu trong việc sử dụng các mạng xã hội tại Pháp. Theo giáo sư toán Thomas Massias, cũng từng là nạn nhân của nhóm này, thì đa số những kẻ bạo hành « rất có học vấn, thông minh ». Đối với họ, đàn ông nào mà ủng hộ chủ nghĩa nữ quyền thì không còn đáng mặt nam nhi, chỉ là loại núp váy vợ. Chỉ một, hai ngày sau khi vụ việc được phát giác, một số thành viên của nhóm đã công khai xin lỗi. Vincent Glad, người chủ xướng Liên Đoàn LOL (sinh năm 1985), thừa nhận đã không ý thức được là những hành động « chuyện giễu cợt bình thường » như vậy lại có thể trở thành « địa ngục » với người khác. Theo cựu phóng viên Libération, vào thời kỳ đó, cái đích chế giễu dễ dàng là những người tranh đấu cho nữ quyền. Vincent Glad hồi tưởng : Khi nghe những lời lẽ lên án « gia trưởng », « văn hóa cưỡng hiếp », « thái độ trịch thượng, hạ cố của đàn ông » (mansplaining)…, anh có cảm giác như chính mình bị tấn công. Theo Reuters, hôm 4/3 nhật báo Libération cho biết sa thải hai nhà báo tham gia nhóm « Liên Đoàn LOL ». Một tổng biên tập và một phó tổng biên tập tạp chí văn hóa có tiếng Inrocks cũng bị thôi việc. Một số nhà quan sát cho rằng bốn nhà báo nói trên và hiện tượng nhóm Liên Đoàn LOL chỉ là phần nổi của tảng băng chìm trong làng báo. « Nước đầu tiên » phạt tiền tội kỳ thị giới tính trên đường phố Cùng với các cải cách bình đẳng giới về kinh tế, chống bạo hành trên các không gian công cộng và trên mạng cũng là ưu tiên của chính phủ Pháp. Hôm 6/3, sơ kết nửa năm thực thi luật chống bạo hành giới, bộ trưởng phụ trách về Bình đẳng giới Marlène Schiappa cho biết đã có hơn 300 người phải nộp tiền phạt, vì tội nhục mạ mang tính kỳ thị giới trên đường phố. Án phạt là 90 euro, nếu trả ngay, và có thể lên đến 3.000 euro, nếu tái phạm. Theo bộ trưởng Marlène Schiappa, Pháp là « quốc gia đầu tiên trên thế giới » phạt tiền đối với tội nhục mạ mang tính kỳ thị giới trên đường phố. Trung Quốc : Nữ giới thưa thớt ở thượng đỉnh Vẫn trong lĩnh vực bình đẳng giới, thông tín viên Stéphane Lagarde đưa chúng ta đến Bắc Kinh, nơi đang diễn ra cuộc họp Quốc Hội thường niên Trung Quốc. Nhà báo RFI ghi nhận thực trạng bất bình đẳng giới hiện rõ trong sinh hoạt chính trị cấp cao tại Trung Quốc. « Quan tâm đến phụ nữ là chuyện đặc biệt. Ngay lập tức truyền thông chính thức tại Trung Quốc không bỏ lỡ cơ hội. Tại Đại lễ đường Nhân dân nơi diễn ra phiên họp toàn thể của Quốc Hội Trung Quốc, tờ Nhân Dân Nhật Báo ra thứ Sáu này cho biết : ‘‘chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gửi lời chào và lời chúc mừng tốt đẹp nhất đến các nữ đại biểu Quốc Hội, nữ đại biểu Chính Hiệp và các nữ nhân viên của Quốc Hội và Chính Hiệp, cũng như đến phụ nữ thuộc tất cả các nhóm sắc tộc, ở khắp mọi nơi’’. Việc phụ nữ được đặc biệt quan tâm trong dịp này tương phản với số lượng nam giới trong trang phục com-lê, cà vạt tại Quốc Hội và Chính Hiệp Trung Quốc, tương phản với sự vắng mặt của nữ giới trên thượng đỉnh quyền lực của chế độ cộng sản. Hiến pháp Trung Quốc bảo đảm cho phụ nữ ‘‘quyền bình đẳng với nam giới trong mọi lĩnh vực của đời sống’’. Đã có nhiều tiến bộ đạt được về tuổi thọ và việc học hành của phụ nữ, với sự phát triển của đất nước. Và đối với lĩnh vực thương mại điện tử (tăng trưởng 29% hồi năm ngoái), phụ nữ thường được coi là ‘‘những bà hoàng’’, người quyết định chính trong việc mua hàng qua điện thoại di động. Tuy nhiên, tại nơi làm việc, phụ nữ Trung Quốc vẫn tiếp tục kiếm được ít hơn 1/5 lương so với nam giới, và phải dành nhiều thời gian cho việc gia đình hơn chồng. Cũng có nhiều bất bình đẳng nam nữ trong công việc. Theo số liệu của một văn phòng tuyển dụng trên mạng, được tờ South China Morning Post ở Hồng Kông trích dẫn, thì trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo tại Trung Quốc, chỉ có chưa đầy 20% là phụ nữ ». Ông hoàng nhạc pop quá cố đối mặt cáo buộc ấu dâm Trang trại nổi tiếng Neverland của ông hoàng nhạc pop Michael Jackson trước đây vừa được đưa ra bán với giá 31 triệu đô la, ít hơn một phần ba so với cái giá đưa ra bốn năm trước, nhưng vẫn khó tìm được người mua. Lý do là một bộ phim tài liệu dài 4 giờ, được công chiếu tại Mỹ, trong đó Michael Jackson bị cáo buộc ấu dâm. Thông tín viên Eric de Salve tường trình từ California : « 2.700 hecta, 22 tòa nhà, một sân khấu, một sàn nhảy và một quá khứ trĩu nặng tiếp tục khiến khu Neverland rớt giá. Trong những năm 1980, Michael Jackson đã bỏ 19 triệu đô la để mua khu đất nông nghiệp rộng mênh mông nằm tại huyện Santa Barbara, tiểu bang California. Ông hoàng nhạc pop đã biến nơi đây thành một công viên giải trí tư nhân, lấy cảm hứng từ Thế giới diệu kỳ của Peter Pan. Michael Jackson đã mời các sao, và kể cả nhiều em nhỏ tới đây. Một năm trước khi chết, nợ nần đầm đìa, ông hoàng nhạc pop phải bán Neverland cho một quỹ đầu tư. Công ty này đã đầu tư hàng triệu đô la để biến công viên giải trí thành đồng cỏ nơi nuôi súc vật, với hy vọng thu lời, cho dù địa điểm này mang tiếng xấu. Nhiều lần khu Neverland bị cảnh sát khám xét. Từ đó người ta bắt đầu đưa ra các cáo buộc về tội ấu dâm chống lại Michael Jackson. Năm 2015, sau khi được làm mới lại, khu Neverland đã gột bỏ hoàn toàn mọi dấu vết liên quan đến Michael Jackson, và được rao giá 100 triệu đô la, nhưng không tìm được người mua. Bốn năm sau đó, người chủ một lần nữa lại đưa trang trại Neverland ra thị trường, với giá hạ đáng kể, xuống còn 31 triệu đô la. Thế nhưng, nỗ lực bán đất được tiến hành đúng vào lúc một bê bối mới nổi lên. Chủ nhật này, kênh truyền hình HBO dự kiến tung ra một bộ phim tài liệu mang tựa đề ‘‘Leaving Neverland’’ mà thân nhân của Michael Jackson đã cố can thiệp để cấm công bố, nhưng vô ích. Trong bộ phim này, hai người trạc 30 tuổi kể lại họ là nạn nhân lạm dụng tình dục của Michael Jackson như thế nào, khi được ca sĩ mời đến chơi Neverland, vào lúc họ mới 7 và 10 tuổi ». Quan hệ Vatican với Hitler : Mở kho tài liệu mật Hôm 04/03, giáo hoàng Phanxicô thông báo năm 2020 các sử gia có thể làm việc tại các kho lưu trữ bí mật thời giáo hoàng Piô XII (1939-1958). Cho đến nay, quan hệ của vị giáo hoàng này với chế độ Đức Quốc Xã vẫn là điều gây tranh cãi. Thông tín viên Eric Sénanque tường trình từ Roma : « Đây là một diễn biến mà nhiều nhà sử học đã trông đợi : Họ sẽ có cơ hội đào bới trong các kho lưu trữ bí mật của nhiệm kỳ giáo hoàng Piô XII, kể từ ngày 2 tháng 3 năm 2020. Như vậy là còn một năm chờ đợi, trong thời gian các chuyên viên lưu trữ hoàn tất công việc của mình. Giai đoạn liên quan là từ năm 1939 đến năm 1958, tức toàn bộ nhiệm kỳ của giáo hoàng Eugenio Pacelli. Quyết định giải mật mang tính lịch sử nói trên là kết quả của một tiến trình dài. Năm 2006, giáo hoàng Benedicto XVI đã khởi sự việc kiểm kê các kho lưu trữ nhằm đưa ra cho công chúng sử dụng. Hai giáo hoàng Phaolồ 6 và Gioan Phaolồ II thậm chí còn đôi lúc cho phép một số nhà nghiên cứu tra cứu tài liệu trong kho lưu trữ này. Giáo hoàng Piô XII mang tiếng xấu là đã im lặng trong thời gian người Do Thái bị truy hại trong thời gian Thế Chiến Thứ Hai, nhưng ông cũng là người đã che giấu hàng nghìn trẻ em Do Thái trong các tu viện ở Ý, cho đến tận Cung giáo hoàng Castel Gandolfo. Giáo hoàng Phanxicô giải thích : ‘‘Giáo hội không sợ lịch sử’’. Ông cho biết rất « thanh thản và tin tưởng », đồng thời hiểu rõ là một nghiên cứu ‘‘nghiêm túc và khách quan’’ sẽ có thể đánh giá được lịch sử thời giáo hoàng Piô XII ‘‘một cách đúng đắn’’. Nhiệm kỳ của giáo hoàng Piô XII kết thúc bốn năm trước khi Công đồng Vatican II khai mạc. Piô XII cũng là giáo hoàng được trích dẫn nhiều nhất tại Công đồng này ».

Thanh trừng nội bộ tại Bình Nhưỡng, căng thẳng Ấn Độ - Pakistan và bầu cử, bài hát ca ngợi tập đoàn Hoa Vi, Pháp bất bình chuyện Hà Lan mua cổ phần Air France – KLM, Monsanto lại bị đưa ra tòa ở Mỹ, đó là những đề tài của tạp chí Thế giới đó đây tuần này. Thanh trừng nội bộ tại Bình Nhưỡng Trong khi lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un được đón tiếp trọng thể tại Việt Nam trong khuôn khổ cuộc họp thượng đỉnh tại Hà Nội với tổng thống Donald Trump và chuyến thăm chính thức Việt Nam, thì một tổ chức phi chính phủ tại Seoul công bố một báo cáo cho thấy là từ năm ngoái, nhiều quan chức chống lại chính sách ngoại giao của ông Kim Jong Un đã bị thanh trừng. Từ Seoul, thông tín viên Frédéric Ojardias gởi về bài tường trình ngày 27/2/2019 : « Khoảng 70 quan chức Bắc Triều Tiên đã bị hành quyết hoặc cầm tù trong năm ngoái, theo báo cáo của tổ chức phi chính phủ Trung tâm Chiến lược Bắc Triều Tiên. Báo cáo này tổng hợp lời kể của khoảng 20 quan chức cao cấp, trong đó có một số người còn tại chức. Các cuộc thanh trừng này là nhằm tịch thu tài sản của các quan chức tham nhũng để bù đắp cho nguồn tài chính của chế độ đang bị kiệt quệ do các trừng phạt của quốc tế. Nhưng chiến dịch thanh trừng cũng nhắm vào những người chống lại các nỗ lực gần đây của chế độ Kim Jong Un mở cửa ngoại giao về hướng Hoa Kỳ và Hàn Quốc. Ruby Woo, đại diện của Trung tâm Chiến lược Bắc Triều Tiên nói : « Ông Kim Jong Un muốn cắt đứt với chính sách của những người tiền nhiệm, Kim Jong Il và Kim Nhật Thành. Những người chống lại là những thành phần đặc quyền đặc lợi, sợ bị mất các quyền lợi của họ do những thay đổi đó. Chúng tôi nghĩ rằng sự bất đồng của họ là do tâm lý bất an. Phần lớn trong số họ là các quân nhân. Chứ còn dân thường thì biết rất ít về chính sách ngoại giao của Kim Jong Un, cho nên làm sao họ có thể chống được. » Tổ chức phi chính phủ này cho rằng không nên xem các cuộc thanh trừng nói trên là một dấu hiệu bất ổn định của chế độ, mà Kim Jong Un hiện nay kiểm soát rất chặt chẽ bộ máy cầm quyền. Như vậy là kể từ nay có vẻ như lãnh đạo Bắc Triều Tiên đang rảnh tay để thi hành chính sách ngoại giao mà ông đã chọn, bất chấp những chống đối trong nội bộ. » Căng thẳng Ấn Độ - Pakistan và bầu cử Căng thẳng giữa New Delhi và Islamabad đã gia tăng với việc quân đội Pakistan ngày 27/02/2019 thông báo đã bắn rơi 2 chiến đấu cơ Ấn Độ và bắt sống một phi công. Hành động này là nhằm trả đũa việc quân đội Ấn Độ ngày hôm trước không kích vào vùng Cachemire thuộc Pakistan nhắm vào trại huấn luyện của một nhóm Hồi Giáo đã nhận là tác giả vụ khủng bố ngày 14/02 ở vùng Cachemire thuộc Ấn, khiến hơn 40 người thuộc lực lượng bán quân sự thiệt mạng. Ngày 01/03, để tỏ thiện chí, Pakistan đã giao trả phi công Ấn Độ cho New Delhi. Trong khi đó, hôm thứ năm 28/02, lần đầu tiên thủ tướng Narendra Modi đã công khai lên tiếng về khủng hoảng này, nhưng ông lại phát biểu trước các đảng viên đảng cầm quyền, khiến người ta nghi là lãnh đạo chính phủ Ấn Độ muốn khai thác căng thẳng với Pakistan vào mục đích tranh cử, trong bối cảnh chỉ còn hai tháng nữa là đến kỳ bầu cử Quốc Hội. Từ New Delhi, thông tín viên Sébastien Farcis tường trình ngày 28/02: « Ông Narendra Modi đã không lên tiếng công khai về khủng hoảng này từ hơn 2 ngày qua. Một số người cho rằng có lẻ ông muốn tránh để cho vụ này trở thành chuyện quốc gia đại sự. Nhưng vào lúc Ấn Độ và Pakistan đang gần như có chiến tranh, ai cũng chờ ông phát biểu. Nhưng thật bất ngờ, thủ tướng Modi không phát biểu trước quốc dân đồng bào với tư cách thủ tướng mà lại với tư cách lãnh đạo đảng cầm quyền BJP và trước các đảng viên đảng này. Ông nói : « Kẻ thù đang cố làm mất ổn định chúng ta bằng cách tiến hành các cuộc tấn công khủng bố. Họ muốn chặn đứng tăng trưởng kinh tế của chúng ta. Chúng ta, những người dân Ấn Độ phải đoàn kết thành một khối vững chắc trước những mưu đồ thâm độc này. Ấn Độ sẽ sống mãi và lớn mạnh trong đoàn kết. Chỉ có đoàn kết, Ấn Độ mới thắng lợi. Phe đối lập đã phản đối phát biểu này của thủ tướng Modi trước hàng chục ngàn đảng viên đảng BJP, cáo buộc chính phủ New Delhi sử dụng vấn đề an ninh quốc gia làm lá bài tranh cử trong cuộc bầu cử Quốc Hội tháng 5 tới. Quả đúng như thế: lãnh đạo đảng BJP ở bang Karnataka, ở miền nam, hôm 27/02 đã tuyên bố rằng cuộc tấn công của quân đội Ấn Độ vào lãnh thổ Pakistan sẽ bảo đảm thắng lợi của đảng Hindu dân tộc chủ nghĩa ở bang này. » Bài hát ca ngợi Hoa Vi Hoa Vi, tập đoàn viễn thông hàng đầu thế giới và nhà sản xuất điện thoại di động đứng hàng thứ hai thế giới, đang bị nhiều tai tiếng, nhất là bị nghi làm gián điệp cho Trung Quốc và bị Hoa Kỳ cáo buộc vi phạm lệnh cấm vận Iran. Nhưng càng bị tấn công trên thế giới, Hoa Vi lại càng gặt hái thành công trong nước, trở thành niềm tự hào của dân Trung Quốc, thậm chí có một bài hát đã được sáng tác để ca ngợi tập đoàn này. Theo thông tín viên RFI Simon Leplâtre ở Thượng Hải, tuy bài hát do một dàn đồng ca thiếu nhi trình bày, nhưng nó đã trở thành ca khúc rất thịnh hành hiện nay. Từ hôm thứ tư 27/02, bài hát này đã được phát rất nhiều trên các mạng xã hội và trên các phương tiện truyền thông nhà nước, vốn không bỏ lỡ dịp nào để biểu dương tinh thần yêu nước. Lời hát này là : « Điện thoại nào đẹp nhất thế giới ? Ai cũng nói đó là Hoa Vi. Pin của nó dùng được lâu, chip điện tử Trung Quốc là quý nhất ». Rồi đến đoạn điệp khúc sẽ in sâu vào đầu mọi người : "Hoa Vi tốt lắm, Hoa Vi đẹp lắm". Bộ phận truyền thông của Hoa Vi đã vội cải chính là họ không có dính dáng gì đến sáng tác đó. Lời cải chính này cũng dễ hiểu bởi vì trong lúc này Hoa Vi đang cố thuyết phục thế giới rằng họ hoàn toàn độc lập với chính quyền Trung Quốc. Bài hát nói trên đã được phát hành trên mạng xã hội Wechat bởi một trung tâm sinh hoạt thiếu nhi ở thành phố Châu Hải, miền nam Trung Quốc. Nhưng tác giả lại là một nhà soạn nhạc nổi tiếng của quân đội Trung Quốc, cho thấy đây có thể là một tác phẩm tuyên truyền chính thức. Thực tế đúng là khi nói chuyện với người Trung Quốc, Hoa Vi vẫn được nêu lên như là một ví dụ cho thấy quốc gia này đang nâng cao trình độ công nghệ và vụ bắt giữ con gái của người sáng lập tập đoàn Hoa Vi cho thấy là Mỹ đang cố ngăn chận đà tiến bộ công nghệ của Trung Quốc. Pháp bất bình chuyện Hà Lan mua cổ phần Air France - KLM Ngày 26/02/2019, Nhà nước Hà Lan bất ngờ mua cổ phần của hãng hàng không Air France – KLM và tỏ ý muốn là trong tương lai sẽ có một vị thế tương đương với Nhà Nước Pháp, hiện nắm 14,3% cổ phần của Air France –KLM. Chính phủ Pháp đã tỏ thái độ bất bình về hành động « không thân thiện » của nhà nước Hà Lan. Nhưng tại Hà Lan, dư luận lại đồng tình với hành động này của chính phủ. Từ Bruxelles thông tín viên Pierre Benazet gởi về bài tường trình ngày 28/02 : « Nói chung, dư luận ở Hà Lan đa số đồng tình với việc mua lại các cổ phần của Air France – KLM. Ví dụ như một cuộc thăm dò của nhật báo De Telegraaf cho thấy có 80% độc giả được hỏi tuyên bố ủng hộ hành động của chính phủ. Tuy vậy, tại Quốc Hội Hà Lan, một số đảng như đảng Xanh chỉ trích việc chính giới can thiệp vào kinh tế. Nhưng đa số các chính đảng đồng tình với chính phủ. Chính phủ của Hà Lan muốn bảo đảm cho tương lai của hãng KLM, vốn là một trong 10 công ty cung cấp nhiều việc làm nhất ở nước này, cũng như bảo đảm cho tương lai của sân bay Schipol của thành phố Amsterdam, nơi mà KLM vận chuyển mỗi năm 35 triệu hành khách, tức là phân nửa số hành khách của sân bay này. Thật ra, lý do chính đó là chính phủ Hà Lan muốn tránh cái mà ở đây người ta gọi là kịch bản thảm nạn « kiểu Bỉ », có nghĩa là KLM đến một lúc nào đó rơi vào tình trạng tương tự như hãng Sabena. Hãng này đã đóng cửa năm 2001 sau 80 năm tồn tại, trong khi chính phủ Bỉ đã tưởng rằng khi bán các cổ phần của Sabena cho Swissair, họ sẽ bảo đảm được cho tương lai của hãng hàng không quốc gia". Monsanto lại ra tòa ở Mỹ Ngày 25/02/2019, phiên tòa thứ hai xử tập đoàn hóa chất Monsanto đã được mở ra tại San Francisco, nhưng khác với phiên tòa xử Monsanto vào tháng 8 năm ngoái, lần này vụ xử được tiến hành trước một tòa án liên bang. Từ San Francisco, thông tín Eric de Salves gởi về bài tường trình : « Sau bản án vào mùa hè năm ngoái, đây là phiên tòa thứ hai xử Mosnato. Nhưng lần này, tập đoàn nông hóa học bị đưa ra trước một tòa án liên bang, chứ không phải chỉ là tòa án bang California. Phán quyết của phiên xử thứ hai nay này sẽ mang tính chất của một án lệ. Phiên xử rất quan trọng, bởi vì hơn 760 trong tổng số 9.300 hồ sơ liên quan đến Roundup đang được tập trung lại để xử tại tòa án liên bang ở San Francisco. Lần này cũng vậy, chính một cá nhân bị ung thư da đã kiện Mosanto. Cũng giống như Dewayne Johnson trong phiên xử mùa hè năm ngoái,  Edwin Hardeman cũng bị bệnh do sử dụng quá nhiều chất diệt cỏ Roundup trong suốt nhiều năm. Được chẩn đoán ung thư từ năm 2015, cư dân sống ở bắc California vào năm sau đã kiện Mosanto, mà nay là thuộc tập đoàn dược phẩm Đức Bayer. Trong ngày đầu tiên của phiên xử, các luật sư của Bayer đã cố tách bạch hai vụ việc: Hardeman được chẩn đoán ung thư vào năm 66 tuổi, trong khi Johnson được chẩn đoán trong độ tuổi 40. Johnson thì đã ung thư giai đoạn cuối, trong khi Hardeman thì đang thuyên giảm. Hơn nữa, trước đó ông Hardeman đã bị viêm gan C, tức là có một yếu tố nguy cơ mắc ung thư. Theo yêu cầu của các luật sư biện hộ, tòa đã chấp nhận chia phiên xử thành hai giai đoạn. Đầu tiên, bồi thẩm đoàn sẽ xác định xem có mối liên hệ nào giữa bệnh ung thư của Hardeman với thuốc diệt cỏ Roundup. Nếu có, thì kế đến họ sẽ xác định xem Monsanto có đã cố tình che giấu những nguy cơ của sản phẩm này hay không. Vào tháng 8 năm ngoái, tòa án bang California đã trả lời CÓ với hai câu hỏi này. » Quebec phải xét đơn định cư của hàng ngàn người Ngày 25/02/2019, Tòa án Tối cao của Quebec, Canada, đã buộc chính quyền tỉnh này phải xem xét hơn 18.000 đơn của những người nhập cư xin định cư tại Quebec. Trước đó, chính quyền tỉnh này đã dự định hủy các hồ sơ đó, vì họ chuẩn bị thông qua một luật mới để tuyển chọ người nhập cư. Từ Quebec, thông tín viên Pascale Guéricolas gởi về bài tường trình ngày 26/02 : « Hàng ngàn người mà tình trạng giấy tờ đang phụ thuộc vào việc xét hồ sơ xin định cư có thể thở phào nhẹ nhõm. Một thẩm phán của Tòa án Tối cao đã ra lệnh cho chính phủ Quebec phải xét đơn của họ, ít nhất là cho đến ngày 07/03. Ban đầu chính quyền tỉnh này đã dự định hủy 18.000 hồ sơ tồn đọng tại bộ Di Trú. Lý do được đưa ra là sắp tới đây sẽ có một luật mới nhằm tuyển chọn tốt hơn những người nước ngoài muốn định cư ở Québec. Vấn đề là ít nhất 6.000 người trong số 18.000 nói trên đã sống ở đây từ lâu, thậm chí có việc làm đàng hoàng. Nếu hồ sơ của họ bị phá hủy, những người này sẽ buộc phải rời khỏi Québec và làm thủ tục lại từ đầu. Cho nên hiệp hội các luật sư chuyên về nhập cư đã yêu cầu Tòa án Tối cao cấm chính quyền tỉnh Québec phá hủy các hồ sơ đó. Về phần bộ trưởng bộ Di Trú, ông sẽ cho biết sẽ kháng cáo quyết định của thẩm phán. »

Căng thẳng ngoại giao giữa Ba Lan và Israel vì quá khứ lịch sử ; Bảo tàng KGB – cơ quan tình báo Liên Xô - tại New York ; Dịch vụ tải ứng dụng tại Bắc Triều Tiên – một nghề hái ra tiền và một công cụ kiểm soát của chế độ và Nhật Bản hứa hẹn những chiếc huy chương «sinh thái» đầu tiên tại Thế Vận Hội Mùa Hè 2020. Ba Lan và Israel lại một nữa căng thẳng ngoại giao mà nguyên nhân chính vẫn là chủ đề quá khứ lịch sử : Nạn thảm sát người Do Thái trong Đệ Nhị Thế Chiến. Những tuyên bố của thủ tướng Benyamin Netanyahu về vai trò của Ba Lan trong vụ tiêu diệt người Do Thái đã châm ngòi nổ, nhưng chính các lời lẽ của ngoại trưởng Israel Katz mới gây ra những phản đối dữ dội từ phía chính quyền Vacxava. Thông tín viên Damien Simonart tại Vacxava giải thích : « Trong một lần trả lời phỏng vấn truyền hình, ông Israel Katz đã nhắc lại một câu nói của cựu thủ tướng Israel Yitzhak Shamir phát biểu trong những năm 1990 nói rằng ʺNgười Ba Lan thấm nhuần tư tưởng bài Do Thái khi còn bú sữa mẹʺ. Tuyên bố cực đoan này ngay lập tức đã làm dấy lên tranh cãi đầu tiên giữa Vacxava và Jerusalem. Trở về từ hội nghị an ninh cho Trung Đông vừa được tổ chức ở Vacxava, thủ tướng Israel Benyamin Netanyahu cũng có những phát biểu về vai trò của Ba Lan trong việc thảm sát người Do Thái trong suốt thời gian Đệ Nhị Thế Chiến. Câu nói trên còn được thuật lại nguyên văn trên tờ Jerusalem Post và đã khiến chính phủ Ba Lan nổi dóa. Thủ tướng Israel sau đó có giải thích là ông chỉ muốn nói đến những trường hợp cá biệt và chứ không nhắm vào người dân Ba Lan nói chung. Dù vậy, từ hôm Chủ Nhật 17/02, người dân tại Ba Lan vẫn không ngớt cơn giận ». Trước những phát biểu trên của thủ tướng và ngoại trưởng Israel, thủ tướng Ba Lan đã có những phản ứng mạnh mẽ, quyết định « tẩy chay » thượng đỉnh Visegrad (nhóm các nước Đông Âu – Hungary, Ba Lan, Slovakia và Cộng hòa Séc) được tổ chức tại Israel ngày 19/02/2019. Vẫn theo thông tín viên Damien Simonart, chủ đề « nạn diệt chủng người Do Thái » vẫn luôn là chiếc gai trong quan hệ giữa hai nước : « Lịch sử Chiến Tranh Thế Giới lần 2 là một nỗi đau đớn cho cả hai dân tộc. Hơn một triệu người Do Thái đã bị quân phát xít giết chết trên vùng lãnh thổ Ba Lan bị chiếm đóng, nhất là tại trại tập trung Auschwitz-Birkenau. Trong số những người tố giác, có cả những người Ba Lan, nhưng cũng có hàng nghìn người Ba Lan khác đã cứu sống người Do Thái trước mối họa diệt vong. Ngày nay, Ba Lan phải đấu tranh để bảo vệ danh dự của mình và đưa ra một thông điệp rằng chính phủ Ba Lan chưa bao giờ cộng tác với quân phát xít để tiêu diệt người Do Thái. Năm 2018, chính phủ bảo thủ Ba Lan đã thông qua một đạo luật để phạt tù tất cả những ai muốn quy bất cứ trách nhiệm nào trong hồ sơ Shoah cho nhà nước Ba Lan. Israel và Hoa Kỳ đã phản đối mạnh mẽ và dự luật cuối cùng cũng phải hiệu chỉnh. Nhưng chủ đề này vẫn luôn nóng bỏng và nhất là hiện nay khi mà Ba Lan và Israel đang trong chiến dịch vận động tranh cử ». Một bảo tàng KGB tại New York « Komitet Gossoudarstvennoï Bezopasnosti hay KGB, tên rút ngắn của Ủy Ban An Ninh Nhà Nước ». Chào mừng quý vị đến với bảo tàng KGB, cơ quan tình báo nổi tiếng nhất thời Liên Xô. Thông tín viên Marie Bourreau tại New York mời quý vị cùng dạo một vòng tham quan, khám phá hơn 3.500 vật dụng được nhiều điệp viên Liên Xô thời ấy sử dụng. Xin lưu ý : Không có chuyện tiết lộ hết các bí mật của chúng đâu nhé ! Trước hết, ông Daniil Putov, giám đốc bảo tàng giải thích: « Tất cả những món đồ này đều đến từ Liên Xô cũ… Rất có thể chúng được thu giữ lại từ các cựu điệp viên hay cũng có thể là những vật dụng bị đánh cắp cách nay 20, 30 năm… ». Ở đây khách tham quan được khám phá từ chiếc máy điện tín, bản sao chép « cây dù bulgari » cho phép loại bỏ một người ly khai tại Luân Đôn nhờ vào chiếc kim châm chứa đầy chất độc cực mạnh ricin, chiếc máy đánh chữ mã hóa Enigma, hay nhiều thiết bị dọ thám vidéo khác… Và đương nhiên, không thể nào thiếu được một loại vũ khí nổi tiếng nhất của KGB. Ông Daniil Putov nói tiếp: « Chiếc son môi … nụ hôn của tử thần. Đây quả thật là loại vũ khí độc đáo của KGB : Một đầu cây son dùng để tấn công và đầu kia là để tự vệ. Vũ khí này có hình dáng rất giống cây son môi cổ điển nhưng khi bạn mở nó ra, vặn cây son, một phát súng nổ ». Kể từ ngày mở cửa, bảo tàng đã đón tiếp 2.000 lượt khách đến tìm hiểu các phương thức hoạt động của gián điệp Liên Xô. Phải nói là bối cảnh chính trị căng thẳng hiện nay giữa Mỹ và Nga đang tạo lợi thế cho bảo tàng, theo như nhận xét của sử gia Kelly. Ban lãnh đạo bảo tàng tuyên bố cuộc triển lãm không mang tính chính trị. Cụm từ « Chiến tranh lạnh » hầu như không được nhắc đến một lần. Dấu hiệu cho thấy căng thẳng giữa hai nước vẫn luôn gay gắt : Bảo tàng gián điệp ở Washington quyết định kiện bảo tàng KGB ở New York với lý do « sao chép ». Bắc Triều Tiên: Tải ứng dụng, một dịch vụ hái ra tiền Phần mềm « Appstore » có dáng dấp ra sao tại Bắc Triều Tiên ? Người dân xứ này tải các ứng dụng về điện thoại thông minh bằng cách nào, trong khi mà các giao diện trên mạng kiểu Google Play hay App Store không được chế độ cho phép? Alek Sigley, một sinh viên người Úc đang theo học tại trường đại học Bình Nhưỡng đã thuật lại những trải nghiệm của mình trên trang mạng NK News. Để tải các ứng dụng, Alek Sigley phải đi đến một « cửa hàng ứng dụng », đúng hơn là một quầy hàng, trên tường dán đầy những tấm bích chương và quảng cáo hàng chục các ứng dụng. Một khi đã chọn xong chương trình, người bán hàng trao cho Sigley một tấm phiếu để đến quầy trả tiền, rồi sau đó, quay trở lại quầy hàng cùng với biên nhận có đóng dấu « đã thanh toán ». Người bán hàng sẽ cầm điện thoại của bạn nối với máy vi tính, tải ứng dụng về, nhập mã kích hoạt bằng cách kết nối với mạng nội bộ. Thông tín viên Frédéric Ojardias tại Seoul cho biết dù thời gian tải lâu, 10 ứng dụng mất hết một giờ, nhưng điều đó không ngăn cản những ứng dụng đó trở nên phổ biến tại Bắc Triều Tiên. « Alek Sigley khẳng định thường xuyên thấy những hàng khách dài dằng dặc đợi đến phiên mình. Anh cho biết là những cửa hàng này ʺmọc lên như nấmʺ ở Bình Nhưỡng, và anh khẳng định chỉ cần năm phút đi bộ cách nơi anh trọ đã có ít nhất 5 cửa hàng như thế. Những cửa hàng này trở nên phổ biến là nhờ vào sự đa dạng các ứng dụng có sẵn: Trò chơi, phần mềm chụp ảnh selfie hay nấu ăn, số khác là để học tiếng Anh hay tiếng Hoa, tự điển, cửa hàng trên mạng… Những phần mềm này là do các doanh nghiệp Bắc Triều Tiên phát triển và kinh doanh. Nhiều ứng dụng khác cho phép chuyển tiền giữa các cá nhân với nhau, hay để xem tỷ giá hối đoái theo thời gian thực tại. Đây quả thật là những công cụ quý giá tại một đất nước Bắc Triều Tiên nơi mà thị trường tư nhân đang phát triển nhanh và thường xuyên diễn ra các giao dịch bằng euro, đô la, đồng won Bắc Triều Tiên và đồng nhân dân tệ của Trung Quốc. » Thông tín viên Frédéric Ojardias lưu ý là các ứng dụng và điện thoại thông minh tại Bắc Triều Tiên không thể kết nối với Internet. « Đương nhiên là Không. Điện thoại thông minh và các ứng dụng chỉ có thể được kết nối vào mạng nội địa vốn dĩ hạn chế rất nghiêm ngặt tại Bắc Triều Tiên. Một một mạng lưới quốc tế nào tồn tại. Nhưng mạng kết nối nội địa phát triển rất nhanh. Sau khi những chiếc điện thoại di động đầu tiên được phép đưa ra thị trường cách nay 10 năm, người ta ước tính hiện nay khoảng 40% người dân Bắc Triều Tiên là có điện thoại thông minh, và chừng năm triệu người dân có thuê bao một dịch vụ điện thoại di động. Chế độ đang khuyến khích xu hướng này, vì họ muốn dựa vào công nghệ mới để phát triển nền kinh tế. Nhưng chính quyền Bình Nhưỡng cũng muốn giữ quyền kiểm soát nghiêm ngặt lên người dân, họ cấm truy cập các thông tin đến từ nước ngoài hay các mạng xã hội cho phép người dân Triều Tiên thảo luận và tổ chức tự do. Nhu cầu kiểm soát này giải thích sự hiện hữu của những cửa hàng ứng dụng đó ». Thế Vận Hội Tokyo 2020 : Những chiếc huy chương « sinh thái » Để chuẩn bị cho Thế Vận Hội Mùa Hè 2020, Nhật Bản tuyên bố sẽ trao những chiếc huy chương « sinh thái » đầu tiên trong lịch sử Thế Vận Hội, nghĩa là những chiếc huy chương được chế tạo từ các loại kim loại tái chế. Và kế hoạch này sắp được hoàn thành. Làm thế nào Nhật Bản có thể thực hiện được điều kỳ diệu đó ? Thông tín viên Bruno Duval tại Tokyo giải thích : « Để sản xuất 5.000 chiếc huy chương cho Thế Vận Hội, người ta cần đến 30 kg vàng, 4000 kg bạc và 3000 kg đồng. Tại Nhật Bản, 230 triệu máy vi tính cũ và điện thoại bị xếp xó trong các ngăn tủ. Và đương nhiên, các chủ sở hữu rất vui mừng vứt bỏ được chúng như tại khu trung tâm thương mại này. Một người cho biết : ʺTôi tự nhủ là sẽ là ngốc nếu cứ giữ thiết bị đã qua sử dụng trong ngăn tủ trong khi mà chúng ta có thể góp phần làm nên một Thế Vận Hội tuyệt vời. Do vậy, tôi quyết định tham gia vào chiến dịchʺ Người khác thì tỏ ra nóng lòng : ʺĐây là một dự án hay, và tôi rất sốt ruột : Sau Thế Vận Hội năm 1964, tôi sắp được chứng kiến Thế Vận Hội thứ hai của tôiʺ Hiện tại, chỉ còn thiếu hơn 2 kg vàng và 500 kg bạc để đạt được cuộc cược. Đó là nhờ vào 50 ngàn tấn thiết bị điện tử và hơn 5 triệu chiếc điện thoại đã được thu nhặt. Tại Tokyo cũng như nhiều nơi khác, tổng cộng có 1500 địa phương trên khắp cả nước đã tham gia vào chiến dịch này ».