TẠP CHÍ ĐẶC BIỆT

Cuối tháng 9, đầu tháng 10/2019, tàu khảo sát Trung Quốc hoạt động ngày càng sát bờ biển quốc gia (1), cùng lúc với các tàu hải cảnh liên tục quấy nhiễu Bãi Tư Chính. Trong bối cảnh quyền chủ quyền của đất nước bị xâm phạm hiện rõ, một hội nghị chưa từng có được tổ chức tại Hà Nội. Tướng Lê Mã Lương đã lên án đích danh ngành Ngoại Giao chậm khởi kiện Bắc Kinh. Kiện hay không kiện Trung Quốc ? Đây là câu hỏi lớn đang ngày càng ám ảnh những người lãnh đạo Việt Nam. Ngày 06/10/2019, Viện Nghiên cứu Chính sách, Pháp luật và Phát triển (thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam - Vusta) tổ chức hội thảo khoa học về ‘‘Vùng biển Bãi Tư Chính và luật pháp quốc tế’’ (2). Đặc biệt gây chú ý là phát biểu của thiếu tướng Lê Mã Lương, Anh hùng Lực lượng Vũ trang. Không nhanh chóng sử dụng các biện pháp pháp lý để chế ngự tham vọng của Trung Quốc, Việt Nam có thể bị rơi vào thế để Bắc Kinh ra tay trước, tấn công Bãi Tư Chính. Chiến tranh sẽ bùng nổ và Việt Nam buộc phải tự vệ. Ông Lê Mã Lương nhấn mạnh : ‘‘Nếu như để xảy ra chiến tranh, thì lỗi lớn nhất là bộ Ngoại Giao, ban Đối Ngoại Trung Ương (đảng Cộng Sản), rồi đến Đối Ngoại Quốc Phòng’’. Tạp chí Đặc Biệt của RFI Tiếng Việt xin chuyển đến quý vị các nhận định của nhà báo Võ Văn Tạo (Nha Trang) về tướng Lê Mã Lương – tình hình Biển Đông và chính quyền Việt Nam. *** RFI : Kính chào nhà báo Võ Văn Tạo, thưa ông, trong những ngày gần đây, dư luận trong nước đặc biệt chú ý đến các phát biểu của tướng Lê Mã Lương về các hành động xâm lấn táo tợn của Trung Quốc tại Biển Đông, và trách nhiệm của chính quyền Việt Nam. Có nhiều tin đồn trên mạng là ông Lê Mã Lương bị bắt. Thực hư ra sao thưa ông ? Nhà báo Võ Văn Tạo : Sáng hôm 12, tôi từ Hà Nội bay về Nha Trang, trên dọc đường đi, tôi có tình cờ vào mạng thì thấy có tin đồn trên youtube thì thấy đêm 11, bộ Công An triệu tập tướng Lê Mã Lương, sau khi ông phát biểu khá dữ dằn trong một hội thảo trước đó, về tình hình Bãi Tư Chính, cũng như Biển Đông. Tôi có quen biết với tướng Lê Mã Lương. Trước đây, trong chiến tranh chống Mỹ, tôi cùng anh Lương một sư đoàn (sư đoàn 304), có tác chiến tại Quảng Trị, vào mùa hè năm 1972. Tôi vẫn biết là youtube ít khi kiểm soát chặt chẽ, ít độ tin cậy. Nhưng dù sao tin này nó đưa vào đúng thời điểm đó, làm cho mình cũng hơi băn khoăn. Tôi bèn rút điện thoại gọi cho tướng Lương, thì anh ấy trả lời là có gì đâu mình đang ngồi uống cà phê với bạn bè. Tôi lập tức viết trên Facebook một status để đính chính chuyện đó. Tôi bình luận : Chắc là ''dư luận viên thờ Tàu'' nó tung tin đó thôi. Sau đó, hai ba hôm nay lại có những thông tin khác nữa. Nào là lục soát, khám nhà, thấy tài liệu đảo chính nọ kia. Riêng tôi thì tôi không tin. Nhưng nó cũng làm cho dư luận ở Việt Nam nhiều người cũng băn khoăn. RFI : Xin ông cho biết cụ thể trong hội thảo này, tướng Lê Mã Lương nói những điều gì là chính ạ ? Nhà báo Võ Văn Tạo : Tại hội thảo đó, trong đoạn clip anh Lương phát biểu, cái đầu tiên anh kể lại câu chuyện trước đó anh có dự một hội thảo khác. Trong cuộc hội thảo đó, có đại diện của bộ Ngoại Giao tham dự, anh đã chất vấn thẳng bộ Ngoại Giao là : Vì sao không kiện Trung Quốc ? Điểm thứ hai anh cũng nêu Tư Chính là rất quan trọng, mất Tư Chính có nghĩa là mất hết chủ quyền biển đảo của Việt Nam, và nếu để mất Tư Chính anh ấy sẽ cầm đầu các quân nhân kéo đến bộ Ngoại Giao để ''hỏi thăm'' chuyện đó. Còn nội dung thứ ba quan trọng là anh ấy phê phán nhân sự cao cấp của bộ Quốc Phòng. Anh nói là lần đầu tiên trong lịch sử Quân đội Nhân dân Việt Nam, một đại tướng bộ trưởng Quốc Phòng mà không biết sử dụng bản đồ quân sự, không biết đọc bản đồ quân sự (3). RFI : Ông tổng bí thư đảng Cộng Sản, chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng cũng có một số phản ứng sau các chỉ trích mạnh mẽ và trực diện của tướng Lê Mã Lương nhắm vào các cơ quan ngoại giao của Việt Nam, xin ông cho biết cụ thể ? Nhà báo Võ Văn Tạo : Cách đây chừng ba hôm, báo chí Việt Nam có đưa tin ông Trọngtrong một cuộc tiếp xúc cử tri đã có phát biểu, mà ai cũng hiểu rằng để đập lại cái phát biểu của anh Lê Mã Lương, mặc dù ông Trọng không nêu đích danh. Ông Trọng nói nguyên văn thế này : "Có một số phần tử cố tình kích động, to tiếng lên, lên gân lên, ra vẻ ta là anh hùng, ra vẻ ta là yêu nước, vậy còn Trung Ương Đảng, chính phủ, tổng bí thư không yêu nước à?" Tôi theo dõi ông Trọng nhiều năm rồi tôi biết. Từ lâu rồi ông Trọng đã lên án những người trí thức luôn luôn muốn đòi hỏi quyền tự do, dân chủ, cho Việt Nam, giống như những nước văn minh trên thế giới. Theo tôi được biết, trong hình chụp hội nghị mùng 6 tháng 10 vừa rồi, mấy chục người đó đều là trí thức, họ không có ý đồ lật đổ đâu, họ chỉ muốn gây dựng thôi. Chúng tôi thường gọi họ là các trí thức trung thành. Thế nhưng ông Trọng mà có thái độ như thế, tôi cho rằng không phù hợp, không thiện chí, không đoàn kết, những lời nói gan ruột, bộc trực của tướng Lương, lẽ ra một người biết ứng xử, một người cầm cương của đất nước, như ông Nguyễn Phú Trọng thì tôi nghĩ rằng ông Trọng cần phải đến tận nhà ông Lương, mà cám ơn, mà mời mọc, đề nghị ông Lương rủ bạn bè tướng lính cao cấp từng trải chiến trận có mưu lược, mời một cuộc hội thảo với Bộ Chính Trị : Trong tình hình hiện nay đất nước đang lâm nguy như thế nào, thế lực mình rất kém so với Trung Quốc, mà nó đang muốn ăn cướp tất cả biển của mình như thế này ! RFI : Dù sao thì mọi người cũng để ý, trong hội nghị Trung Ương 11 vừa qua, lần đầu tiên ông Trọng có nêu vấn đề Biển Đông ra để thảo luận. Cho đến giờ kết quả thảo luận ra sao, thưa ông ? Nhà báo Võ Văn Tạo : Ở hội nghị Trung Ương 11, ông Trọng gợi ra chuyện thảo luận về Biển Đông. Chỉ đăng thế thôi, nhưng cụ thể thảo luận như thế nào, thì hoàn toàn bị giữ kín. Phương tiện truyền thông của Nhà nước không hề truyền tải. Còn chuyện ông ấy đặt vấn đề mà báo chí đã đăng, thì tôi thấy rằng trên mạng lâu nay đã lên án ông Trọng rất dữ dội là đã không nói năng gì trước hành động khiêu khích của Trung Quốc. Không nói tiếng nào, đặc biệt từ tháng 7 đến giờ, từ sự kiện tầu thăm dò và kể cả tầu khác, dàn khoan nữa, vào Tư Chính và cả vùng biển phía bắc nữa. Người ta lên án dữ dội lắm. Tôi biết khả năng là những chuyện đó cũng đến tai ông Trọng, và ông có đặt vấn đề đó cũng chẳng qua là thanh minh, thanh nga với dư luận thôi, mà không phải là một chiến lược có từ lâu nay. RFI: Theo ông, vì sao tướng Lê Mã Lương lại lên tiếng kiên quyết, đưa ra những phát biểu gây chấn động như vậy ? Nhà báo Võ Văn Tạo : Phát biểu của tướng Lê Mã Lương, tôi biết là do anh ấy xuất thân là người lính, rất là nhiệt tình, yêu nước. Anh ấy là con liệt sĩ Điện Biên. Anh ấy được tuyển chọn đi học ở nước ngoài và anh ấy đã từ chối đi học. Anh ấy phát biểu một câu rất nổi tiếng : Đất nước còn chiến tranh thì cuộc đời đẹp nhất đối với thanh niên là trên trận tuyến chống quân thù. Thế hệ của chúng tôi sau anh ấy vài năm cũng đã biết đấy là một người rất nhiệt huyết, yêu nước, trải qua trận mạc, hàng trăm trận. Anh ấy là người rất lo lắng và giận dữ trước thái độ của Trung Quốc đối với Việt Nam, đối với biển đảo Việt Nam. Bản chất con nhà lính lời nói của anh ấy rất bộc trực, không có rào đón trước sau, tránh né. Anh nói thẳng vào sự thực. Tình hình rất căng thẳng như vậy, cả thế giới cũng phẫn nộ. Hoa Kỳ là nước lên tiếng chỉ đích danh Trung Quốc đã lấn hiếp Việt Nam. Châu Âu, Anh, Pháp… các cường quốc đều có ý kiến phản đối Trung Quốc như thế, rõ ràng là người Việt Nam, ai cũng giận dữ. (Mà) Nhà nước Việt Nam trong thời gian vừa qua dứt khoát chưa kiện Trung Quốc ra tòa quốc tế, (chính quyền) Việt Nam rất là yếu hèn trước Trung Quốc, bị Trung Quốc lấn hiếp rất là nhiều. Trung Quốc ra rằng vi phạm luật pháp quốc tế, nhưng Việt Nam vẫn chưa đệ đơn kiện. Khi dư luận rất bức xúc rất nhiều trên mạng, cả trên báo chí nữa, thì bộ Ngoại Giao Việt Nam, các quan chức trả lời một cách bóng bẩy rằng, tuy thế nhưng hồ sơ kiện đã sẵn sàng rồi. Sẵn sàng mà 5, 6 năm nay mà chưa thấy nộp đơn. RFI: Khép lại chương trình Tạp chí Đặc biệt hôm nay về vấn đề Bắc Kinh xâm lấn Tư Chính, phản ứng tướng Lê Mã Lương và thái độ của chính quyền Việt Nam, xin nhà báo Võ Văn Tạo cho biết nhận xét chung của ông về tình hình hiện nay ! Nhà báo Võ Văn Tạo : Theo tôi nghĩ, trước tình hình biển đảo của ta bị xâm phạm như thế này, và những ý đồ và những hành vi thực tế của Trung Quốc quá hung hăng, nguy cơ chúng ta mất dần chủ quyền là không tránh khỏi. Các lo lắng của anh Lê Mã Lương cũng như các trí thức, cũng như đông đảo người dân trong nước là hoàn toàn có cơ sở. Chuyện này có những sai lầm từ trước cộng lại cho đến bây giờ. Trước chủ trương ngả theo Trung Quốc, gọi là để giữ ''chủ nghĩa xã hội'', thực tế là để giữ ''chế độ vua tập thể'', lời của ông Nguyễn Văn An, cựu chủ tịch Quốc Hội Việt Nam. Ai nghiên cứu về ''chủ nghĩa xã hội'' thì biết rồi, Trung Quốc và Việt Nam giờ bỏ hết, chỉ giữ lại một đặc điểm : đảng Cộng Sản giữ độc quyền cai trị, không chia sẻ quyền lực với ai. Rõ ràng Việt Nam hiện nay gay go, bảo vệ được chủ quyền là rất khó khăn, mà thái độ của đảng Cộng Sản, đứng đầu là ông Nguyễn Phú Trọng là như thế, không tập hợp được sức mạnh của các tầng lớp, đặc biệt là các tướng lĩnh có kinh nghiệm trận mạc, để củng cố sức mạnh quốc phòng. Thứ hai là chính sách của Việt Nam cứ khi nào cũng khư khư ''Ba Không'' (Không liên minh quân sự, Không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự, Không là đồng minh quân sự với nước khác), cứ sợ rằng liên minh quân sự sẽ mất chủ quyền, lệ thuộc người ta. Thế thì hiệp ước an ninh Nhật – Mỹ có làm Nhật mất chủ quyền so với Mỹ không ? Ông Trọng trả lời dùm tôi cái này ! Liên minh giữa Mỹ và Hàn Quốc bảo đảm cho Hàn Quốc yên ổn phát triển hòa bình. Một khi anh liên minh quân sự tất nhiên các nước khác muốn lấn hiếp cũng phải nhìn mặt cái liên minh đó, như Trung Quốc bắt nạt Việt Nam. Để cứu vãn được tình thế, đảng Cộng Sản Việt Nam phải lập tức thay đổi quyết liệt, thì may ra, nếu không thì chuyện mất chủ quyền sẽ không tránh khỏi ! RFI : Xin chân thành cảm ơn nhà báo Võ Văn Tạo ! Ghi chú 1 - "Biển Đông: Tàu Trung Quốc thăm dò ngày càng sát bờ biển Việt Nam", RFI, ngày 06/10/2019. 2 - Theo nhiều nhà quan sát, đây là lần đầu tiên diễn ra một hội thảo về Biển Đông, kêu gọi khởi kiện Trung Quốc, có sự tham gia của các cựu quan chức - chuyên gia hàng đầu cùng nhiều trí thức phản biện, bao gồm cả những người thường xuyên lên án chế độ đảng trị. Cuộc hội thảo được nhiều báo chính thống trong nước giới thiệu. Xem thêm bài : "Dã tâm bất tận của Trung Quốc ở Biển Đông", báo mạng Thanh Niên, ngày 07/10/2019. 3 - Tướng Lê Mã Lương cũng nêu nhận định về thực trạng các lãnh đạo ngành Quốc Phòng hiện nay chưa từng trải qua chiến tranh…. Phát biểu của tướng Lê Mã Lương dường như đã gây rúng động bộ Quốc Phòng. Báo Quân Đội Nhân Dân (hôm 13/10/2019) có bài ‘‘Đấu tranh mạnh mẽ với bệnh công thần, kiêu ngạo cộng sản bằng sức mạnh của cả cộng đồng’’, lên án ‘‘một vị tướng được phong danh hiệu anh hùng nhưng lại lên mạng xã hội nói về vấn đề Biển Đông, nói về các tướng lĩnh quân đội không đúng sự thật’’.

Ô nhiễm kéo dài tại Hà Nội, thủ đô Việt Nam có lúc đứng trong nhóm thành phố ô nhiễm hàng đầu thế giới. Điện mặt trời trên mặt nước tại Đông Nam Á dự kiến tăng gấp 100 lần trong thập niên tới. Phản ứng hy hữu tại Nga : Gần 200 linh mục Chính Thống Giáo lên tiếng bảo vệ người biểu tình đòi dân chủ bị giam giữ. Vụ tự sát gây chấn động của một hiệu trưởng mầm non ngoại ô Paris. Trên đây là một số chủ đề chính của Tạp chí Thế Giới Đó Đây tuần này. Trong những ngày cuối tháng 9, đầu tháng 10/2019, Hà Nội, với không khí đầy bụi đặc như sương, đã thế chân Bắc Kinh để trở thành một trong các thành phố ô nhiễm không khí hàng đầu thế giới. Không khí xã hội cũng nóng hơn với các tranh cãi dữ dội về độ tin cậy của các chỉ số chất lượng không khí Hà Nội. AirVisual rút đi, rồi trở lại Đỉnh điểm là vụ một nhân vật nổi tiếng trên mạng Facebook (với khoảng 350 nghìn người theo dõi) kêu gọi tẩy chay ứng dụng đo lường không khí nổi tiếng toàn cầu AirVisual, lên án AirVisual đục nước béo cò, bóp méo thông tin để bán sản phẩm máy lọc không khí. Theo hãng tin Reuters, AirVisual - một trong các ứng dụng được tải xuống nhiều nhất từ Apple Store - đã phải thông báo rút ứng dụng và tạm đóng cửa Facebook tại Việt Nam, vì nhận được hàng loạt đe dọa. Tuy nhiên, chỉ ít ngày sau, Facebooker Vũ Khắc Ngọc đã có thư ngỏ xin lỗi AirVisual, kêu gọi AirVisual ‘‘trở lại hoạt động tại Việt Nam’’, và thừa nhận những lời lên án không hề dựa trên hiểu biết về‘‘cách thức AirVisual thu thập thông tin, bố trí các điểm quan trắc, tính tin cậy của phương pháp đo, độ chính xác của thiết bị đo…’’. Cuộc tranh cãi đánh lạc hướng dư luận Không khí Hà Nội ô nhiễm nặng trong tiết vào thu, với làn sương bụi đậm đặc, là điều mà mắt thường cũng thấy. Số lượng bệnh nhân nhập viện, do các căn nguyên tim mạch và hô hấp tăng cao, được một số cơ sở y tế ghi nhận. Tuy nhiên, vấn đề gây sôi sục dư luận trong thời gian qua là : Liệu Hà Nội có phải là ‘‘thành phố ô nhiễm nhất thế giới’’ hay không ? Tranh cãi này dường như đã và đang đánh lạc hướng chú ý của công luận về trách nhiệm của chính quyền, trong việc đo lường chất lượng không khí, để căn cứ vào đó có các biện pháp xử lý tình trạng ô nhiễm kéo dài đã nhiều năm. Thông tin đầy đủ và chính thức về thực trạng ô nhiễm là vấn đề then chốt. Bởi hành động của chính quyền sẽ chỉ quyết liệt, như kỳ vọng của xã hội, một khi có đủ thông tin ‘‘chính thức’’ cho thấy thực trạng. Một chính quyền "bát nháo"? Trong một trả lời phỏng vấn đầu năm nay, lãnh đạo chi cục Môi Trường Hà Nội khẳng định : tại Hà Nội, nhìn chung chất lượng không khí vẫn ở mức ‘‘trung bình’’. Tình trạng trống đánh xuôi, kèn thổi ngược hiện rõ. Trong lúc bộ Tài Nguyên Môi Trường yêu cầu người dân tin tưởng vào số liệu của chi cục Môi Trường Hà Nội, thì lãnh đạo cơ quan này thừa nhận số lượng trạm quan trắc hiện tại không đủ cho phép đánh giá chất lượng tổng thể không khí Hà Nội (1) (riêng về phần mình, người đứng đầu chi cục Môi Trường tuy tự nhận ''không đủ'' phương tiện để đánh giá tổng thể, nhưng vẫn thản nhiên, hùng hồn đưa ra đánh giá chung!). Báo chí trong nước đầu tháng 10/2019 phanh phui một hiện tượng tiêu biểu cho ứng xử vô trách nhiệm từ phía chính quyền. Trong một báo cáo trình lên Quốc Hội về không khí Hà Nội, hồi tháng 7/2019, bộ Tư Pháp đã sử dụng các số liệu của bộ Tài Nguyên - Môi Trường, có từ năm 2004, do không được bộ Tài Nguyên - Môi Trường cung cấp số liệu ô nhiễm mới (2). Bài học Bangkok Trả lời RFI Tiếng Việt, tiến sĩ Hoàng Dương Tùng (chủ tịch Mạng Lưới Không Khí Sạch Việt Nam) một mặt ghi nhận đã có một số tiến bộ, mặt khác cũng chỉ ra chính quyền còn đang rất chậm trễ trong kế hoạch xây dựng các trạm quan trắc (cố định) (3), nhằm cung cấp các số liệu chính thức một cách ‘‘đầy đủ’’, ‘‘minh bạch’’, đủ độ tin cậy, làm cơ sở cho việc có chính sách đúng, đủ mức, kịp thời. Chủ tịch Mạng Lưới Không Khí Sạch Việt Nam nhắc đến bài học Thái Lan : ‘‘Ở Bangkok, người ta có đến 40 trạm cố định. Hà Nội chỉ có 3 trạm, làm sao cung cấp được đầy đủ ?! Bộ Giáo Dục (Thái Lan) đóng cửa một số trường trong đầu năm 2019, vì chỉ số AQI cao. Việt Nam chưa làm được. Vì sao họ làm được như vậy ? Vì họ có đến 40 trạm. Bộ Giáo Dục, bộ Tài Nguyên - Môi Trường Thái Lan có quyền làm như thế, bởi họ đương nhiên dựa vào hệ thống quan trắc của họ. Ở Việt Nam, chỉ có vài ba trạm thì làm sao làm thế được ! Và chúng ta cũng chưa có các quy định. Tôi nghĩ đấy là bài học rất tốt để Việt Nam thực hiện trong những năm tới. Bây giờ, tôi nghĩ trong thời đại 4.0, công nghệ thông tin, xã hội phát triển, thì chuyện minh bạch dữ liệu là điều mà Nhà nước (phải) rất có trách nhiệm. Không thể giấu được đâu… Thông tin càng minh bạch bao nhiêu, càng tốt bấy nhiêu’’. Khẳng định vai trò hàng đầu của hệ thống trạm quan trắc cố định không đồng nghĩa với lãng quên một nguồn gốc căn bản của tình trạng ô nhiễm khó giải hiện nay : Quy hoạch đô thị kém, khiến cơ sở hạ tầng quá tải, mật độ dân số quá đông, hay điều mà nhiều người gọi là ‘‘quy hoạch bị phá nát’’, ‘‘bị đảo lộn’’ do sự thông đồng giữa quan chức chính quyền với bên ngoài (‘‘Bi kịch đô thị Hà Nội, TP.HCM khi ‘'quá chiều chuộng nhà đầu tư'’ - trang news.zing.vn). Chưa kể đến việc xây dựng, hoặc dự án xây dựng ồ ạt các nhà máy gây ô nhiễm, đặc biệt là các nhà máy nhiệt điện than. Điện mặt trời trên nước : Xu thế mới Tháng 09/2019 vừa qua, hàng loạt điều tra cho thấy xây dựng các trạm điện mặt trời nổi trên mặt nước, trên đất liền hay trên biển, đang ngày càng trở thành một xu thế lớn tại châu Á và vùng Đông Nam Á. Theo dự báo của Wood Mackenzie Power and Renewables, điện mặt trời nổi trên nước sẽ tăng trưởng với tốc độ 22% trong 5 năm tới. Thị trường điện mặt trời nổi chủ yếu tập trung tại châu Á, với công suất chiếm 87% toàn cầu. Hàn Quốc và Đài Loan đứng đầu. Trong khi đó, theo dự đoán của công ty nghiên cứu năng lượng Rystad Energy, trong vòng từ 5 đến 15 năm tới, tại khu vực Đông Nam Á, điện mặt trời nổi ước tính sẽ tăng gấp 100 lần so với hiện nay. Việt Nam và Thái Lan là hai thị trường đứng đầu. Vì sao điện mặt trời nổi trở nên hấp dẫn ? Phóng sự của thông tín viên Frédéric Ojardias từ Seoul cho biết phong trào điện mặt trời nổi: ‘‘Chỉ cần 5 phút đi thuyền là có thể đến được một trạm điện mặt trời nổi nhỏ nhất trên hồ Chungju: 8.600 tấm pin mặt trời, nổi trên mặt nước nhờ các bộ khung bằng thép và những chiếc phao xanh. Joo In Ho - người đứng đầu tập đoàn khai thác thủy điện Hàn Quốc, phụ trách dự án này - cho biết : ‘‘Trạm điện nổi này, gồm ba khối 1MW mỗi khối, chiếm diện tích bề mặt 37.000 m². Trạm sản xuất đủ điện để phục vụ 1.000 gia đình, mỗi gia đình bốn người hàng năm. Các trạm điện mặt trời nổi của chúng tôi do các định chế bảo vệ môi trường công lập giám sát. Họ giám sát về môi trường thực vật, động vật dưới nước, các trầm tích, chim chóc. Kết luận là không có bất cứ tổn hại nào cho con người, cũng như môi trường’’. Trạm điện mặt trời nổi nói trên nằm tại một hồ nhân tạo, xung quanh là rừng. Mực nước lên xuống hàng chục mét tùy theo mùa. Như vậy có vấn đề là phải tìm ra được giải pháp để bảo đảm trạm điện được cố định an toàn. Tuy nhiên, xây lắp trạm mặt trời trên mặt nước có nhiều lợi ích, như ông Suh Dong Il, phụ trách việc lắp đặt cho biết. Theo ông, các trạm điện mặt trời làm trên mặt đất gặp trở ngại với nhiệt độ. Nhiệt độ từ mặt đất dâng lên làm giảm đáng kể hiệu suất. Các trạm nổi trên mặt nước, với không khí thường là mát hơn, có hiệu suất cao hơn từ 6 đến 10%. Trạm mặt trời nổi có rất nhiều lợi ích, tại một quốc gia thiếu đất, trong lúc ngành công nghiệp pin mặt trời nở rộ. Theo ông Suh Dong Il, 70% diện tích Hàn Quốc là rừng, nếu xây các trạm điện trên đất liền, thì phải phá rừng. Như vậy rõ ràng là rất khó. Trong khi, chỉ cần một khu vực có đủ nước, như sông, hồ, đập chứa nước… là đã có thể thiết lập được một trạm điện mặt trời. Hiện tại nhiều nghiên cứu được tiến hành để xây dựng các trạm điện mặt trời trên biển, nơi các điều kiện khó khăn hơn nhiều. Nhà máy điện mặt trời khổng lồ Saemanguem, với công số hơn 2 GW (gigawatt) (lớn nhất thế giới), được che chắn bởi một con đê lớn, sẽ đi vào hoạt động vào cuối năm 2022’’. Giáo hội Chính Thống Nga : ‘‘Cuộc cách mạng thầm lặng’’ Theo AFP, giữa tháng 9/2019, một lá thư ngỏ của một nhóm hơn 100 linh mục Chính Thống Giáo Nga gây chấn động. Các linh mục lên án chính quyền đàn áp những người biểu tình đòi dân chủ trong mùa hè vừa qua, tố cáo không khí sợ hãi mà chính quyền cố tình reo rắc. Theo một số chuyên gia, hành động của các linh mục là ‘‘dũng cảm’’ và ‘‘một cuộc cách mạng thầm lặng’’ đang diễn ra trong lòng Giáo hội Chính Thống Nga, nơi toàn bộ hệ thống vốn dựa trên ‘‘sự phục tùng tuyệt đối’’. Thay đổi trong nội bộ Giáo hội Chính Thống có ý nghĩa hệ trọng với nước Nga, bởi 71% dân chúng cho biết tin tưởng vào Giáo hội. Thông tín viên Daniel Vallot tường trình từ Matxcơva : ‘‘Chúng tôi đang ở trong một nhà thờ nhỏ ở trung tâm thủ đô Matxcơva, cách điện Kremlin chừng một cây số. Buổi cầu nguyện diễn ra dưới tầng hầm, nơi khoảng vài chục tín đồ đang quỳ gối. Cuối nghi thức này, chúng tôi gặp cha Oleg Batov, một trong những người đầu tiên ký thư ngỏ ủng hộ những người biểu tình. Ông nói : ‘‘Tôi làm điều này bởi tình thương đối với những người vô tội hiện đang bị giam giữ. Khi các cảnh sát bị kết án, các hình phạt chỉ mang tính biểu tượng, trong khi đó, đối với những người biểu tình bình thường, thì chỉ vì một chiếc cốc bằng nhựa ném vào các lực lượng an ninh, họ cũng phải chịu các hình phạt rất khắc nghiệt’’. Tại Nga, rất hiếm khi các nhà tu hành lại can thiệp trực tiếp đến như vậy vào các vấn đề xã hội gây tranh cãi. Sáng kiến này lại càng dũng cảm hơn khi Giáo hội Chính Thống Giáo Nga được coi như một đồng minh của điện Kremli, của tổng thống Putin. Cha Oleg Batov nói : ‘‘Như ông thấy, tôi không sợ. Trong những ngày gần đây, tôi đã nhận được vô số các tin nhắn ủng hộ. Điều khiến tôi sửng sờ nhất là số người tham gia ký tên, từ khoảng 40 lên đến hơn 180 người hiện nay’’. Không có gì gây ngạc nhiên khi lá thư này đã gây ra tranh luận dữ dội trong nội bộ giới tăng lữ Chính Thống Giáo. Sau khi lên án các linh mục ký vào thư ngỏ, cuối cùng ban lãnh đạo Giáo hội Chính Thống Giáo Nga đã có một lập trường mềm mại hơn, thậm chí họ còn chỉ ra những kẽ hở trong hệ thống tư pháp hiện hành tại Nga’’. Pháp : Tưởng niệm trên toàn quốc một giáo viên tự sát Trở lại nước Pháp, trong những ngày cuối tháng 9, đầu tháng 10, giáo giới toàn quốc chấn động sau cái chết của nữ hiệu trưởng một trường mầm non. Trước khi tự sát, cô giáo Christine Renon đã để lại một lá thư dài ba trang, gửi đến các đồng nghiệp, giãi bày tâm trạng kiệt sức, nỗi cô đơn trước các nhiệm vụ nặng nề, những cải cách liên tục và trái ngược. Nhiều cuộc tưởng niệm cô giáo Christine Renon diễn ra trên toàn nước Pháp ngày 03/10. Các trường học tại tỉnh Seine-Saint-Denis đóng cửa để giáo viên tiễn đưa đồng nghiệp. Hàng trăm, hàng nghìn giáo viên sát cánh nhau, tuần hành trên đường phố, nhớ đến người đồng nghiệp ‘‘tràn đầy sức sống’’, ‘‘luôn tươi vui’’ với học sinh, với đồng nghiệp, cống hiến hết mình. Đối với nhiều người, Christine Renon đã chết vì ‘‘quá yêu thương’’, ‘‘chết vì quá tận tâm với lý tưởng’’. Đối với hai giáo viên trẻ Manon và Marion, trường trung học Jean-Jaurès, ở Pantin, giáo giới nước Pháp đồng cảm với Christine Renon bởi họ chia sẻ cùng cảnh ngộ : ‘‘Chúng tôi cũng vậy, chúng tôi làm việc trong những điều kiện tồi tệ, và người ta nói rằng điều này có thể xảy ra với bất cứ đồng nghiệp nào. Chúng tôi có cảm giác là những nỗi khổ của chúng tôi đã không được lắng nghe, không được xem xét, trong lúc điều kiện làm việc thì đang xuống cấp. Tôi làm giáo viên từ 5 năm nay, tôi thấy điều kiện làm việc kém đi. Ít thời gian hơn, ít người hơn. Những vị trí vắng người không bao giờ được thay thế. Cuối cùng là không thể chịu đựng được nữa !’’. Một giáo viên khác bày tỏ nỗi phẫn nộ : ‘‘Tình cảm giận dữ, hiển nhiên là như vậy, trước việc một người tự sát để tố cáo các điều kiện làm việc của ngành giáo dục quốc gia. Làm thế nào mà chúng tôi không nổi giận được ?! Chúng tôi đã cống hiến vô cùng lớn. Chúng tôi đã cống hiến thời gian của mình, tâm huyết của mình. Đây là một nghề mà chúng tôi làm với biết bao khát khao cống hiến, lòng say mê. Như vậy là một đồng nghiệp đã tự sát bởi không được cấp trên lắng nghe, bất chấp việc cô ấy đã nhiều lần lên tiếng là không chịu nổi gánh nặng của công việc, vậy mà người ta còn chồng chất thêm việc cho cô ấy. Cuối cùng thì cô ấy đã chọn cái chết. Chúng tôi không thể thờ ơ với chuyện đó được. Chúng ta đã để một phút mặc niệm cố tổng thống Jacques Chirac, vậy mà với Christine Renon, chúng ta lại không làm gì. Rõ ràng là dửng dưng, thiếu lòng biết ơn !’’. ‘‘Cảm nhận hạnh phúc’’ : Sức mạnh của tình liên đới Cũng ngày 03/10, bộ trưởng Giáo Dục Pháp Jean-Michel Blanquer thừa nhận cần phải thảo luận để làm cho ra nhẽ điều kiện làm việc của các hiệu trưởng và có biện pháp can thiệp kịp thời. Một ủy ban - gồm đại diện các nghiệp đoàn, hiệu trưởng đại diện cho nhiều khu vực khác nhau - có trách nhiệm giám sát vấn đề này. Vấn đề ‘‘cảm nhận hạnh phúc trong công việc’’ được bộ trưởng Giáo Dục coi là một trong ‘‘ba thách thức chủ yếu’’ của nền giáo dục Pháp, cùng với môi trường và bình đẳng về cơ hội. Chứng kiến phản ứng của giáo giới tại Pháp trước cái chết của người đồng nghiệp, không khỏi không nghĩ đến trường hợp một cô giáo hiệu trưởng trường mầm non, ở Việt Nam, qua đời hôm 03/10. Theo báo chí trong nước, cô Nguyễn Thị Thanh đã chọn cái chết, sau khi gửi đơn phản đối những đánh giá ‘‘bất công’’ của cấp trên đối với cá nhân hiệu trưởng và tập thể giáo viên trường mầm non này. Không biết có bao nhiêu giáo viên chia sẻ cảnh ngộ của cô giáo mầm non Nguyễn Thị Thanh ? (4) Ghi chú 1 - Theo một thứ trưởng bộ Tài Nguyên Môi Trường, ông Lê Công Thành, thì ‘‘chỉ số trên các trang mạng về ô nhiễm không khí chỉ mang tính chất tham khảo, người dân nên tìm thông tin chính thức trên website của TP Hà Nội hoặc của Tổng cục Môi trường’’ (mạng thanhtra.com.vn). Trong lúc chi cục trưởng Môi Trường Hà Nội, ông Mai Trọng Thái, thừa nhận ngược lại : ‘‘để đánh giá tổng thể chất lượng không khí trên toàn bộ địa bàn Thành phố chỉ dựa vào 10 trạm quan trắc (trong đó chỉ có 2 trạm cố định) là không thể’’ (trang thanglong.chinhphu.vn). 2 - ''Nguyên nhân dẫn đến nhầm lẫn đáng tiếc trên, theo bộ Tư Pháp, là do khi thực hiện báo cáo gửi Quốc Hội, báo cáo của bộ Tài Nguyên - Môi Trường và của UBND thành phố Hà Nội gửi đến bộ không có các số liệu về chỉ số ô nhiễm nên cán bộ soạn thảo đã tham khảo và tổng hợp ở một số nguồn từ trên mạng và báo chí'' (trang vov.vn, ngày 11/10/2019). 3 - Theo tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, việc phát triển các trạm cảm biến di động, đo lường chất lượng không khí (Low Cost Air Pollution Sensors), với ưu thế giá rẻ, để sử dụng như các phương tiện đo lường bổ trợ, là biện pháp rất nên được khuyến khích (hiện tại chi cục Môi Trường Hà Nội có 8 trạm như vậy). Nhưng về mặt số liệu chính thức, các trạm cảm biến di động này không thể thay thế cho hệ thống ''các trạm cố định'', với mức độ đo lường chính xác hơn. ''Các trạm cố định'' được chính quyền các nước sử dụng như một phương tiện đo lường chính thức, bởi tuân thủ các quy trình, phương pháp ISO, các phương pháp hiệu chuẩn, hiệu chỉnh được quốc tế công nhận. 4 - Nhà tâm lý giáo dục, giáo sư Mạc Văn Trang, trả lời RFI Việt ngữ, cho biết về các áp lực đối với giáo viên ở Việt Nam: ‘‘Thứ nhất, số học sinh trong một lớp rất đông. Có lớp đến 50, 60. Quan tâm được hết các em rất mệt. Thứ hai, chấm bài người ta yêu cầu chấm điểm theo định kỳ, ở tiểu học đến 8, 9 môn. Lớp đông như thế, cô phải chấm từng bài một rất mệt. Thứ ba là ‘‘thi đua’’. Trong ngành giáo dục các nước không có chuyện thi đua. Ở Việt Nam lại có chỉ tiêu thi đua đủ thứ : Nào là kết nạp Đội, hoạt động Đội, kế hoạch nhỏ… Rồi các hoạt động xã hội, thi giáo viên dạy giỏi cấp trường, cấp huyện, cấp tỉnh. Ngoài ra còn sinh hoạt khác khá nhiều… họp chi bộ, chi đoàn, công đoàn… So với nước ngoài, áp lực với giáo viên Việt Nam rất nặng. Tôi đã đi dạy học mấy chục năm. Khi nào mình được tự do sáng tạo, nghiên cứu nội dung, trình bày theo phương pháp của mình, thể hiện nghệ thuật sư phạm của mình, chinh phục được học sinh, thì mình cảm thấy rất thích thú, không mệt. Nhưng nếu phải dậy những môn mình không thích, rồi trước áp lực như thế gây chán nản, mệt mỏi. Chưa kể sức ép phụ huynh ai cũng muốn con mình giỏi, khác với nước ngoài. Con mình thua kém là không được... Cô phải cố gắng để thỏa mãn kỳ vọng của học sinh. Ở Việt Nam, tất cả các giáo viên đều chịu sức ép chung như vậy cả, nhưng vì Việt Nam hạn chế dân chủ, nên người ta không dám biểu tình, phản đối. Và thậm chí giáo viên nào có ý kiến trái ngược… có khi người ta đuổi (hiệu trưởng có quyền đuổi giáo viên), nên người ta không dám biểu hiện ra. Ở nước ngoài, tôi nghĩ có những áp lực, bất mãn. Việc một người tự sát về các bất mãn tất nhiên là tác động đến tất cả giáo viên khác. Nhưng ở Việt Nam, thì có như thế cũng không dám tỏ thái độ, vì sợ bị đuổi’’.

Trung Quốc kỷ niệm 70 năm chế độ Cộng Sản trong bối cảnh bất lợi ; Đức xét xử một nhóm khủng bố cực hữu ; Mỹ vất vả đối phó với khiêu dâm trẻ em trên mạng, Nhật Bản bị chỉ trích về điều kiện giam giữ người nhập cư. Đó là những đề tài của tạp chí Thế giới đó đây tuần này.  Ngày 01/10/2019, chế độ Cộng Sản Trung Quốc đã long trọng kỷ niệm 70 ngày thành lập nước Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa, với một cuộc diễu binh phô trương sức mạnh quân sự. Nhưng ngày kỷ niệm này rơi đúng vào thời điểm bất lợi : kinh tế tăng trưởng chậm lại, chiến tranh thương mại Mỹ-Trung chưa có hồi kết, còn tại Hồng Kông biểu tình đòi dân chủ vẫn rầm rộ. Từ Bắc Kinh, thông tín viên Stéphane Lagarde gởi về bài tường trình : « Tăng cường khám xét trong các phương tiện giao thông, lắp đặt camera nhận diện ở khắp các ngỏ đường, chặn nhiều trục lộ, Bắc Kinh đã bảo vệ an ninh rất chặt chẽ trong ngày kỷ niệm 70 năm. Xe đạp bị cấm chạy, thậm chí thả diều và nấu ăn trong trung tâm thành phố cũng bị cấm. Chủ một nhà hàng chuyên về các đặc sản Bắc Kinh đã tạm đóng cửa, ngồi chơi trò chơi điện tử. Ông nói : « Tôi làm việc ở đây, nhưng bây giờ nhà hàng đang đóng cửa. Tôi buộc phải nghỉ, vì chúng tôi không được quyền dùng khí đốt để nấu bếp. Họ kiểm tra khắp nơi, làm ăn thế nào được, vì toàn bộ các nhà hàng trong khu vực phải đóng cửa đến ngày 02/10. Ấy là chưa kể đến những khoản thất thu trong thời gian họ diễn tập. » Cũng như vào những lúc có những sự kiện chính trị lớn, chính quyền lại co mình lại. Năm nay, không khí càng không lấy gì là hứng khởi, như giải thích của một cựu giáo sư đại học Thanh Hoa trả lời qua điện thoại : « Hiện nay chúng tôi có 1,4 tỷ người Trung Quốc bề ngoài giữ im lặng, nhưng bên trong đang gặp nhiều vấn đề : kinh tế tăng trưởng chậm lại, cách biệt giàu nghèo ngày càng lớn. Đó là chưa nói đến những thách đố trên trường quốc tế : Những nghi ngờ về sáng kiến Những con đường tơ lụa mới, chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, biểu tình ở Hồng Kông. Chính quyền đang gặp nhiều khó khăn to lớn. Các cuộc tập trận hải quân vào tháng 4 và cuộc diễu binh hôm nay trên quảng trường Thiên An Môn khiến người ta có cảm tưởng là Trung Quốc đang quay trở lại thời kỳ Liên Xô và điều này khiến quốc tế lo ngại. » Ngoài việc biểu dương sức mạnh quân sự, lễ kỷ niệm 70 năm còn là dịp để Đảng Cộng Sản Trung Quốc khoe khoang thành tích của các lãnh đạo. Nhưng bây giờ, kinh tế đang tăng trưởng chậm lại và ở biên giới của đế chế này, sự phẫn nộ đang dâng cao. Ngày 1/10 thậm chí còn bị một bộ phận người dân Hồng Kông xem là một « ngày tang tóc ». Theo phân tích của một giáo sư khoa học chính trị tại Singapore, Elthon Chan, ngày quốc khánh đã là một thứ để trao đổi khi thương lượng với Hoa lục. Sau năm 1997, ngày này chẳng mang tính chính trị gì với người dân Hồng Kông. Dĩ nhiên là chính quyền muốn chính trị hóa sự kiện đó, để nó trở thành một cái gì đó vinh quang. Nhưng cho đến năm 2014, đối với dân Hồng Kông, ngày quốc khánh là ngày kiếm tiền, vì có rất nhiều du khách từ Hoa lục đến, nên người ta gọi đó là tuần lễ bằng vàng. Nhưng nay mọi việc đã thay đổi. Với phong trào dù vàng cách đây 5 năm, Hồng Kông đã trở lại với chính mình và bây giờ, ngày quốc khánh không còn được coi là một cơ hội kinh doanh, mà trái lại, là một ngày của đối đầu, của xung đột bản sắc. » Đức xét xử nhóm khủng bố Ngày 30/09/2019, phiên tòa xử nhóm khủng bố cực hữu mang tên « Cách mạng Chemnitz » được mở ra tại thành phố Dresde, Đức. Khi bị bắt giữ, các thành viên của nhóm này dự định tấn công vào người nước ngoài và các lãnh đạo chính trị ở Đức. Phiên xử này một lần nữa làm nổi rõ mối nguy hiểm của các nhóm tân phát xít ở miền đông nước Đức. Từ Berlin, thông tín viên Pascal Thibaut gởi về bài tường trình ngày 30/09 : « Họ muốn tấn công vào những « kẻ ăn bám cánh tả », vào những « thây ma sống của Merkel », đánh vào « nền độc tài của truyền thông và những nô lệ của nó », nói chung là muốn phá sập nền dân chủ. Tám người, tuổi từ 21 đến 32, từng nhiều năm sinh hoạt trong giới skinhead và có nhiều tiền án tiền sự, đã lập ra nhóm « Cách mạng Chemnitz » vào tháng 09/2018. Theo Viện Công tố, cái chết của một thanh niên tại thành phố này và những lời tố cáo nhắm vào người tị nạn, cũng như các vụ bạo động mang tính bài ngoại xảy ra sau đó đã là những mãnh đất mầu mở cho nhóm khủng bố này hình thành. Các thành viên của nhóm « Cách mạng Chemnitz » đã dự định tiến hành khủng bố tại Berlin ngày 03/10/2019, kỷ niệm ngày thống nhất nước Đức năm 1990. Tám người đã bị bắt hai ngày trước đó. Viện Công tố tin rằng nhóm này có một mạng lưới rất rộng và đã dự tính mua súng để tấn công người nước ngoài và các nhà đối lập chính trị. Những chi tiết này khiến người ta nhớ đến nhóm khủng bố tân phát xít NSU, cũng đã ra đời ở miền đông nước Đức và đã hoành hành trong nhiều năm, giết chết cả chục người. » Mỹ đối phó với khiêu dâm trẻ em trên mạng Tại Hoa Kỳ, nạn khiêu dâm trẻ em trên mạng đang phát triển rất mạnh, theo điều tra của tờ New York Times, nhưng nhà chức trách, các công ty Internet đều đang bất lực trước hiện tượng này. Năm ngoái, hơn 45 triệu bức ảnh và video clip khiêu dâm trẻ em đã được phát tán trên mạng. Từ New York, thông tín viên Loubna Anaki tường trình ngày 30/09 : “ Trong suốt nhiều tháng, các phóng viên của New York Times đã phỏng vấn các nạn nhân, gia đình của họ, các cảnh sát và thậm chí gặp cả những kẻ có quan hệ tình dục với trẻ em. Trên Internet chưa bao giờ có nhiều bức ảnh và video clip cho thấy những trẻ em bị hãm hiếp, tấn công, thậm chí bị tra tấn, được lan truyền như thế. Trong vòng 10 năm, số hình ảnh khiêu dâm trẻ em đã tăng từ 1 triệu lên 45 triệu. Trên mạng, những kẻ ấu dâm có thể chia sẻ, đăng tải, trao đổi những hình ảnh đó trong suốt nhiều năm mà không bị trừng trị. Những kẻ này ngày càng giỏi về tin học và có thể lách việc kiểm soát bằng những kỹ thuật mã hóa ngày càng tinh vi.Tờ New York Times có nêu lên ví dụ một vụ gần đây về một kẻ ấu dâm ở bang Ohio, đã giấu hơn 3 triệu bức ảnh và video clip trong các máy tính của ông ta. Trong khi đó, các toán điều tra về loại tội phạm này lại thiếu phương tiện tài chính và kỹ thuật. Theo luật, các tập đoàn Internet khi phát hiện các bức ảnh và các video clip đó thì phải báo cho nhà chức trách, nhưng không có điều luật nào buộc họ truy tìm những hình ảnh đó để xóa đi. Năm ngoái, một video clip quay cảnh một người đàn ông hãm hiếp một trẻ em 6 tuổi đã lan truyền rộng rãi trên mạng Facebook trước khi bị gỡ bỏ. Mặc dù các công ty như Google, Facebook bảo đảm là họ kiên quyết chống khiêu dâm trẻ em, nhiều công ty còn chậm trễ trong việc này và thường có phản ứng rất chậm.” Nhật Bản bị chỉ trích về trại giam người nhập cư Một người Nigeria đã chết tháng 06/2019 trong một trại giam người nhập cư ở miền nam Nhật Bản, khi đang tuyệt thực phản đối. Cơ quan di trú Nhật Bản chỉ thông báo cái chết này 4 tháng sau đó. Các nhà hoạt động nhân quyền tại Nhật đã chỉ trích điều kiện giam giữ trong các trại giam người nhập cư. Từ Tokyo, thông tín viên Frédéric Charles gởi về bài tường trình ngày 02/10: “ Người nhập cư Nigeria khoảng 40 tuổi này đã tuyệt thực từ ít nhất 3 tuần để phản đối việc giam giữ ông từ hơn 3 năm qua. Có thể ông sẽ không phải là người cuối cùng bỏ mạng như vậy. Gần 200 người ngoại quốc khác không có giấy tờ hợp lệ đã tham gia tuyệt thực tập thể trong nhiều trại nhập cư ở Nhật, 36 người trong số họ hiện vẫn tiếp tục tuyệt thực. Từ sau cái chết của người Nigeria nói trên trong trại Omura trên đảo Kyushu, bộ Tư Pháp Nhật thừa nhận là cơ quan di trú đã thả những tù nhân tuyệt thực, nhưng đã bắt giữ họ trở lại chỉ hai tuần sau đó. Các nhà hoạt động nhân quyền ở Nhật Bản xem đó là một cách hành xử vô nhân đạo chỉ để nhằm cho các tù nhân khác thấy là có phản đối cũng chẳng giúp họ được trả tự do vĩnh viễn. Cho tới nay, Nhật Bản vẫn tiếp nhận rất ít người tị nạn, người nhập cư, mặc dù dân số của nước này đang sụt giảm mạnh và ngày càng già đi. Những người nhập cư bất hợp pháp thường bị giam rất lâu trước khi hồ sơ của họ được cứu xét. Khi được tự do tạm, họ cũng không được quyền làm việc, không được hưởng bảo hiểm y tế, thậm chí không được mở tài khoản ngân hàng. Các luật sư Nhật Bản tố cáo là tất cả những cấm đoán đó đều trái với hiệp ước di trú của Liên Hiệp Quốc.” Qatar: Lao động nước ngoài chết vì nóng Giải vô địch điền kinh tế giới đang diễn ra tại Qatar, mặc dù đây là nơi có nhiệt độ rất cao, trên 30°C, thậm chí có khi lên đến 45°C và có độ ẩm lên đến 70%, khiến rất nhiều vận động viên mệt mỏi. Con số vận động viên bỏ cuộc trong cuộc thi chạy marathon nữ lên đến mức kỷ lục. Nhân đây nhiều người lên tiếng nhắc lại rằng hàng trăm ngàn lao động nước ngoài đang làm việc tại các công trường ở Qatar trong những điều kiện rất khắc nghiệt, vào lúc mà nước này đang ráo riết xây dựng các cơ sở hạ tầng cho Cúp Bóng đá Thế giới 2022. Hiba Zayadin, tổ chức Human Rights Watch, cho biết: “Chúng tôi đã nhìn thấy nhiều vận động viên marathon ngã gục vì nhiệt độ và độ ẩm quá cao. Điều này nhắc chúng ta nhớ rằng các lao động nước ngoài phải làm việc 12 tiếng đồng hồ mỗi ngày trong những điều kiện như vậy, thậm chí còn tệ hơn. Họ chỉ được hưởng một sự bảo vệ duy nhất, đó là lệnh cấm làm việc trong khoảng thời gian từ 11 giờ đến 15 giờ, nhưng lệnh cấm này chỉ được áp dụng vào những tháng nóng nhất trong năm.” Về phần nhật báo Anh The Guardian, tờ báo này vừa công bố một nghiên cứu khoa học cho thấy là mỗi năm có hàng trăm lao động nước ngoài chết vì cái nóng tại những công trường xây dựng ở Qatar, nhưng đối với chính quyền nước này, đó chỉ là những cái chết “do nguyên nhân tự nhiên” Ấn Độ cấm xuất khẩu …. hành Tại Ấn Độ, chính phủ trong tuần này đã ra lệnh cấm xuất khẩu hành nhằm chặn đứng đà tăng giá của mặt hàng thực phẩm thiết yếu này. Đó là hậu quả của các trận lụt vào tháng trước, ảnh hưởng nặng nền đến sản lượng nông nghiệp. Từ New Delhi, thông tín viên Sébastien Farcis gởi về bài tường trình: “ Trong những ngày này, hành được bán với giá từ 60 đến 80 rupee/1kg, tức khoảng 1 euro, đắt gấp từ 3 đến 4 lần so với giá bình thường. Chính quyền rất lo ngại bởi vì hành là thực phẩm cơ bản của ẩm thực Ấn Độ, thường được dùng để nấu cà ri hoặc ướp thịt. Đó cũng là thức ăn của người nghèo. Để mặt hàng này tăng giá quá cao sẽ làm cử tri nổi giận một cách rất nguy hiểm. Để đối phó với khủng hoảng này, chính phủ liên bang đã quyết định cấm ngay lập tức việc xuất khẩu hành và hạn chế khối lượng hành mà các nhà buôn sỉ được quyền mua, nhằm tránh việc tích trữ để đẩy giá hành lên cao hơn nữa. Sự tăng giá này phần lớn là hậu quả của những trận lụt nặng nề tại các bang miền nam Maharashtra và Karnataka, tại các vùng Bombay và Bangalore tháng 8 vừa qua. Các cơn mưa lớn đã tàn phá nặng nề các vùng nông nghiệp này và gây thiệt hại nặng nề cho mùa thu hoạch hành.”

Pháp bầu chọn 250.000 học sinh « đặc trách sinh thái » trên toàn quốc, để thúc đẩy học và hành về « phát triển bền vững ». Tại LHQ, tổng thống Macron khuyên giới trẻ thế giới tập trung chống các tác nhân cản trở cuộc chiến vì Khí hậu. Paris khánh thành đài tưởng niệm « thường dân vô danh » do chiến tranh, đoàn nhân đạo Yemen dự lễ, kêu gọi Pháp hành động để chấm dứt chiến tranh tại Yemen. Cử tri Mỹ áp lực đến cùng buộc Hạ Viện khởi sự thủ tục phế truất tổng thống Trump. Trên đây là các chủ đề chính Tạp chí Thế Giới Đó Đây tuần này. Trong tháng 9/2019 đang qua, trong số các diễn biến chính trị quốc tế lớn, không thể bỏ qua ba hồ sơ nổi bật : New York trong 2 tuần lễ trở thành tâm điểm của cuộc chiến Khí hậu, nguy cơ chiến tranh bùng nổ tại vùng Vịnh, sau vụ cơ sở lọc dầu Ả Rập Xê Út bị không kích, và tổng thống Trump bị Hạ Viện khởi sự thủ tục phế truất. Trong mỗi hồ sơ, xin giới thiệu với quý vị thêm một góc nhìn khác. Tại New York, sau khi thiếu nữ Thụy Điển Greta Thunberg cùng 15 thiếu niên, từ 12 quốc gia, khởi kiện Pháp (cùng Đức, Thổ Nhĩ Kỳ, Achentina và Brazil), lên Quỹ Nhi Đồng Liên Hiệp Quốc. Năm quốc gia bị cáo buộc là xâm phạm quyền trẻ em, và không hành động bảo vệ Khí hậu (1). Tổng thống Pháp đã lên tiếng. Trả lời đài Europe 1, từ New York, ông Emmanuel Macron hoan nghênh giới trẻ, nhưng kêu gọi thanh thiếu niên cần chung tay gây áp lực chống các thế lực cản trở nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế. Vì sao Macron kêu gọi giới trẻ biểu tình tại Ba Lan ? Trước đó trên đường đến Thượng đỉnh Khí hậu, tổng thống Pháp bày tỏ mong muốn giới trẻ đến Ba Lan biểu tình, để buộc chính quyền nước này thay đổi thái độ, bởi Ba Lan mới là quốc gia ngăn cản nỗ lực quốc tế, chứ không phải Pháp hay Đức. Kêu gọi đến Ba Lan biểu tình của tổng thống Pháp bị nhiều người chỉ trích, nhưng dường như ít người hiểu rõ vì sao ông Macron lại nói đến Ba Lan, chứ không phải là một quốc gia nào khác. Tháng 6/2019, Ba Lan, cùng Hungary, Cộng Hòa Séc và Estonia chống lại việc Liên Âu thông qua mục tiêu « trung hòa khí thải » vào năm 2050. Ba Lan bị coi là kẻ đứng đầu trong nhóm bốn nước. Thông tín viên Véronique Rigolet tường trình từ New York : « Mong sao mọi người đừng dẫn ra những lời lẽ được cho là của tôi, mà thực tế tôi chưa bao giờ nói ra », tổng thống Emmanuel Macron phản bác, bên lề Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, trước khi hoan nghênh « phong trào của giới trẻ » nhằm gây áp lực. Theo nguyên thủ Pháp, gây áp lực là « cần thiết », nhưng chỉ đúng khi áp lực này « nhắm vào chính quyền các nước nào cản trở các bước tiến của cuộc chiến bảo vệ Khí hậu », tổng thống Macron nhấn mạnh. Ông nói : « Tôi cho rằng bước thứ hai của phong trào là gây áp lực đối với những ai không muốn thay đổi, và tham gia vào các hành động cụ thể. Tôi đã thông báo là, tại Pháp, chúng tôi sẽ bắt đầu với Hội nghị Công dân, khởi sự đầu tháng 10, xây dựng một lộ trình chuyển tiếp sinh thái, với sự tham gia của mọi công dân. Chúng ta phải thành công trong việc giúp cho giới trẻ tham gia tốt hơn vào việc xây dựng các giải pháp cụ thể mà chúng ta đang thực thi ». Về cơ bản, tổng thống Macron không hề nhân nhượng gì. Ông khẳng định là áp lực của phong trào tranh đấu của giới trẻ cần đặc biệt nhắm vào chính phủ Ba Lan (hiện đang ngăn chặn Liên Hiệp Châu Âu thông qua mục tiêu trung hòa khí thải gây hiệu ứng nhà kính vào năm 2050). Mặt khác, tổng thống Pháp cũng kiên quyết đòi hỏi : đã đến lúc bản thân thanh thiếu niên cũng cần dấn thân vào các hoạt động thực sự cụ thể. « Để chống lại nạn lãng phí, chống lại tình trạng Trái đất bị hâm nóng, cần phải có các hành động cụ thể và có ích. Không phải là một quyết định của chính phủ sẽ làm thay đổi sự việc ». Thông điệp của tổng thống Macron tại New York ngay lập tức bị lu mờ bởi hình tượng của phong trào tranh đấu vì Khí hậu của giới trẻ, cô Greta Thunberg, và quyết định khiếu kiện chưa từng có chống lại 5 quốc gia - đặc biệt là nước Pháp. Vụ kiện được khởi sự nhằm tố cáo tình trạng trơ ì của giới lãnh đạo trong cuộc chiến chống Biến đổi khí hậu. Biết sống tiết kiệm và gần gũi với thiên nhiên ngay trong học đường Kêu gọi giới trẻ thế giới có hành động cụ thể, nhắm đúng mục tiêu. Trên thực tế, chính phủ Pháp cũng đã có một kế hoạch để giới trẻ, ngay từ trong học đường, có cơ hội nhận thức và tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, sinh thái. Ngày thứ Sáu 20/09/2019, đúng vào lúc học sinh trung học và giới trẻ hàng chục quốc gia bãi khóa, xuống đường để báo động về cuộc khủng hoảng Khí hậu, kêu gọi giới lãnh đạo có các chính sách môi trường phù hợp, thì bộ trưởng Giáo Dục Jean-Michel Blanquer và quốc vụ khanh phụ trách Sinh Thái và Đoàn Kết Brune Poirson đã đến thăm một trường trung học cơ sở Paris, để chính thức khởi động chương trình bầu chọn các học sinh phụ trách về môi trường (éco-délégué) cho mỗi lớp học. Tổng cộng, trên toàn quốc, sẽ có 250.000 học sinh phụ trách vấn đề môi trường cho 250.000 lớp học, của hai cấp, trung học cơ sở và trung học phổ thông. Trước đây, một số trường cũng đã có các ủy viên phụ trách môi trường, nhưng theo bộ trưởng Giáo Dục Blanquer, việc biến chức trách này thành một định chế bắt buộc sẽ giúp cho mỗi học sinh trong số 12 triệu học sinh nước Pháp đều có cơ hội ý thức được đầy đủ về vai trò « chủ thể hành động cá nhân » trong nỗ lực tập thể chung, vì phát triển bền vững, để chủ động tham vào công cuộc chuyển đổi sinh thái. Theo một số giáo viên, cùng với các hoạt động cụ thể này, bộ Giáo Dục nên bổ sung vào chương trình giảng dạy về biến đổi khí hậu, đa dạng sinh thái, ở các bậc học sớm hơn là các lớp cuối phổ thông như hiện nay. Vai trò của người đặc trách môi trường có thể từ những việc đơn giản trong đời sống hàng ngày, như giúp các bạn cùng lớp nâng cao ý thức tiết kiệm, như tắt điện khi ra khỏi phòng, đóng cửa sổ vào mùa lạnh, chống lãng phí thức ăn, phân loại rác thải, hay những việc cần tổ chức nhiều hơn như tham gia trồng cây, xây dựng khu sinh thái trong trường... Việc trồng cây, ủ rác, đào ao, làm vườn theo phương pháp nông nghiệp tự nhiên, làm tổ nuôi ong, nuôi chim hay gà, thỏ… sẽ giúp cho học sinh trực tiếp tiếp cận với các hệ sinh thái, có điều kiện đắm mình vào thiên nhiên, tìm hiểu mối quan hệ giữa các loài sinh vật. Trò dạy Thầy : Chuyện ngược đời ? Sáng kiến bầu chọn 250.000 học sinh đặc trách sinh thái gây hy vọng, nhưng cũng bị một số trí thức rất hoài nghi. Cựu bộ trưởng Giáo Dục Luc Ferry cực lực lên án, coi đây là một trò hề, và người ta đã để « cảm xúc lấn át lý trí ». Theo ông, làm như vậy là ngược đời, bởi trách nhiệm trước hết lẽ ra thuộc về các giáo viên. Họ phải đề cập đến các vấn đề môi trường trong các bài giảng (về sinh học, địa lý…), chứ không phải là « các học sinh mang lại bài học cho các giáo viên của chúng ». Cựu bộ trưởng Giáo Dục chỉ trích, với chiến dịch có thể được mệnh danh là « 250.000 Greta Thunberg » này, tổng thống Macron muốn lợi dụng ý thức vì môi trường ngày càng dâng cao tại Pháp, để có cơ hội tái đắc cử. Đọc thêm : Khí hậu: Nỗi tức giận của Greta và thông điệp ‘‘lạnh gáy’’ của giới khoa học Phong trào Khí hậu của giới trẻ thế giới, với ngôi sao dẫn đường Greta Thunberg, sẽ đi đến đâu là câu chuyện còn để ngỏ. Dù gì đi chăng nữa việc khởi sự chiến dịch bầu ra 250.000 học sinh đặc trách môi trường tại Pháp ắt hẳn sẽ có nhiều hệ lụy xã hội. Chiến tranh Yemen trở lại tâm điểm thời sự : Vai trò của Pháp bị chất vấn Chiến tranh Yemen kéo dài từ 5 năm nay, tưởng như bị quên lãng, đột ngột thành điểm nóng quốc tế hàng đầu, sau vụ không kích nhắm vào các cơ sở lọc dầu Ả Rập Xê Út giữa tháng 9. Theo một số nhà quan sát, với việc giá dầu tăng vọt, lần đầu tiên các nước phương Tây cảm thấy tác động trực tiếp của chiến tranh tại Yemen. Giới bảo vệ nhân quyền Yemen nhân cơ hội này tổ chức vận động công luận, để các cường quốc phương Tây thấy rõ trách nhiệm của mình trong cuộc chiến tàn khốc, mà Liên Hiệp Quốc coi là « khủng hoảng nhân đạo lớn nhất » hiện nay. Hôm 26/09, Paris khánh thành một tượng đài (tạm thời) « Nạn nhân dân sự » trong chiến tranh, theo sáng kiến của tổ chức Handicap International. Một đoàn đại biểu các nhà hoạt động nhân đạo Yemen tham dự lễ. Bà Suad Al Qadri (Sou-ad Al Kadri), làm việc cho Handicap International, tại Sanaa, thủ đô Yemen, bày tỏ : « Tôi hy vọng là nhân dân Pháp, chính quyền Pháp, hiểu rõ được là tại Yemen, người dân đang đau khổ vì chiến tranh. Hãy thương xót chúng tôi ! Chính quyền Pháp hãy đóng vai trò tìm kiếm hòa bình, ủng hộ cho các cuộc thương thượng tìm giải pháp giữa các bên xung đột ». Trả lời RFI, ông Farea AL-Muslimi, một trong những người sáng lập trung tâm nghiên cứu chính trị độc lập Sanaa Center for Strategic Studies (SCSS), có trụ sở tại Yemen, nhận định : « Chính quyền Ả Rập Xê Út tiến hành chiến tranh tại Yemen từ bốn năm nay, và tình hình đã không có gì thay đổi. Họ vẫn cho rằng cuộc chiến tranh này là có ích. Những người phải trả giá là dân chúng Yemen, và quốc gia được hưởng lợi nhiều nhất là Iran. Lực lượng ít bị suy yếu nhất trong cuộc chiến này từ bốn năm nay là phe nổi dậy Huthi ». Nhà sáng lập trung tâm tư vấn chính trị Sanaa kêu gọi Pháp thay đổi lập trường trong cuộc chiến Yemen hiện nay : « Khi nước Pháp bán vũ khí cho Ả Rập Xê Út, vấn đề không còn là xem ai sẽ sử dụng các vũ khí này. Vấn đề là Pháp cũng đã bán luôn đi lập trường ngoại giao của mình. Nước Pháp lẽ ra đã có thể phủ quyết cuộc chiến này, ngay từ lúc nó được khởi sự hồi năm 2015. Nhưng thay vì thế, Paris đã bật đèn xanh và khẳng định chúng tôi sẽ bán vũ khí cho các vị, tức chính quyền Ả Rập Xê Út, chừng nào mà quý vị mang tiền đến đây ». Mỹ : « Không ai được phép ngăn cản nhân dân thực thi quyền lực ! » Chính trị Mỹ một lần nữa cho thấy sức sống của một nền dân chủ, của thể chế pháp quyền, khi tổng thống buộc phải minh bạch trước Quốc Hội các thông tin về một cuộc nói chuyện với một đồng nhiệm nước ngoài. Tuy nhiên, không thể có được sự minh bạch ấy, nếu người dân không đứng lên đòi công lý phải được thực thi. Theo thông tin từ tình báo Mỹ, tổng thống Trump đã yêu cầu chính quyền Ukraina điều tra về thân nhân của cựu phó tổng thống Joe Biden, người có nhiều khả năng sẽ đọ sức với ông Trump trong cuộc tranh chức tổng thống nhiệm kỳ tới. Đây là một hành động có thể bị coi là phản quốc. Tổng thống Trump tìm mọi cách trì hoãn cung cấp thông tin. Từ nhiều tháng nay, chủ tịch Hạ Viện lưỡng lự trước quyết định khởi sự thủ tục phế truất, vì lo ngại phản tác dụng. Hạ Viện Mỹ, do đảng Dân Chủ kiểm soát, hôm qua thứ Ba, 24/09/2019, quyết định mở cuộc điều tra luận tội nhằm tiến tới truất phế tổng thống Donald Trump. Cũng ngày hôm đó, một nhóm nhỏ các nhà tranh đấu biểu tình tại Quốc Hội, yêu cầu các nghị sĩ thực thi ý nguyện của người dân. Phóng sự của thông tín viên Anne Corpet tại Washington : « Không ai được phép ngăn cản nhân dân thực thi quyền lực của mình », những người biểu tình hô vang. Họ gồm một nhóm nhỏ gồm khoảng 30 người tập hợp tại nhà mái vòm, nằm ở vị trí trung tâm của Quốc Hội Mỹ. Những người biểu tình kêu gọi các dân biểu khởi sự thủ tục phế truất tổng thống. Cô Jocelyn Rosalia Garcialas, tham gia Hiệp hội By the People, nói : « Ông Donald Trump phải ra đi, bởi vì nền dân chủ của chúng ta đang lâm nguy. Nếu một con người như Trump không phải chịu trách nhiệm về bao nhiêu tội lỗi ông ta gây ra, thì chúng ta sẽ nói gì với các chính quyền kế nhiệm ? ». Ngay lập tức cảnh sát can thiệp. Khoảng 20 người biểu tình bị cảnh sát câu lưu, tất cả vừa đi vừa hát. Những người tranh đấu biết rằng thủ tục phế truất rất ít có cơ hội đạt kết quả, do không có được đa số tại Thượng Viện. Tuy nhiên, theo Alexandra Flores Cortis, việc này dù sao cũng là cần thiết, cô nói : « Chúng tôi cho rằng một thủ tục phế truất sẽ cho phép Quốc Hội có được các bằng chứng là tổng thống Trump đã phạm các tội, có thể dẫn đến việc ông ta bị phế truất, cũng như toàn bộ các tài liệu mà ông ta cố tình che giấu. Chúng tôi không muốn là Quốc Hội tiếp tục chơi trò câu giờ. 45% người Mỹ hiện nay ủng hộ việc phế truất ». Cho đến nay, đa số thành viên đảng Dân Chủ phản đối việc khởi sự thủ tục phế truất, bởi tiến trình này có thể có lợi cho tổng thống Mỹ, ông Donald Trump có thể sẽ tuyên bố ông là nạn nhân của các tấn công hung hãn từ phía đối lập. Ghi chú 1. Trung Quốc và Mỹ (hai quốc gia gây ô nhiễm thứ nhất và thứ nhì thế giới) không tham gia Công ước quốc tế, cho phép giới trẻ kiện các quốc gia lên các tòa án quốc tế, vì các xâm phạm quyền trẻ em.

Chuyến thăm Hà Nội năm 1993 của tổng thống François Mitterrand xúc tiến nhanh hơn quá trình bình thường hóa quan hệ Pháp-Việt. Bốn năm sau, năm 1997, tổng thống Jacques Chirac (1932-2019) tiếp tục thúc đẩy mối quan hệ song phương thông qua chính sách mở cửa của Việt Nam và Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ (Organisation internationale de la Francophonie). Quan hệ với Pháp là một niềm hy vọng đối với Hà Nội vào thời điểm Bức tường Berlin sụp đổ năm 1989, ba năm sau khi Việt Nam thực hiện chính sách Đổi Mới. Paris đã không ngừng nỗ lực giúp Việt Nam hội nhập cộng đồng quốc tế. Đầu thập niên 1990, Việt Nam gần như trong tình trạng vỡ nợ. Nhờ khoản vay gối 85 triệu đô la mà Ngân hàng Ngoại thương Pháp cấp vào tháng 09/1993, cùng với khoản tài trợ 55 triệu đô la của Nhật, Hà Nội đã có thể trả 140 triệu đô la đến kỳ thanh toán cho Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế. Tính đến cuối năm 1992, Việt Nam nợ các nước không thuộc khối Cộng sản 4,2 tỉ đô la (1). Đến tháng 12/1993, Pháp đã thuyết phục được Câu lạc bộ Paris miễn 50% số nợ của Việt Nam đối với các khoản tín dụng thương mại và giãn thời gian trả trong vòng 30 năm đối với các khoản tín dụng ưu đãi. Nhờ đó, nợ nước ngoài của Hà Nội được giảm bớt. Tháng 02/1994, Mỹ xóa bỏ cấm vận Việt Nam, các nhà cung cấp tín dụng, như Ngân hàng Thế giới, có thể đầu tư nhiều hơn vào Việt Nam. Năm 1995, Việt Nam gia nhập khối ASEAN và năm 1996, Việt Nam tham gia thượng đỉnh đầu tiên của ASEM (Đối thoại Á-Âu) được tổ chức tại Bangkok. Chirac : Người đưa thượng đỉnh đầu tiên đến Việt Nam Năm 1997, hội nghị thượng đỉnh Pháp ngữ được tổ chức ở Việt Nam và đây cũng là lần đầu tiên, thượng đỉnh Francophonie được tổ chức ở châu Á. Trong chuyến thăm chính thức Việt Nam hai ngày (12-13/11/1997), trước phiên khai mạc hội nghị thượng đỉnh, tổng thống Jacques Chirac khẳng định mong muốn phát triển « đối tác ưu tiên » giữa hai nước. Thông qua Pháp, Việt Nam có thể tiếp cận được châu Âu cũng như những định chế tài chính quốc tế. Còn nhờ Việt Nam, Pháp có thể thâm nhập vào khu vực Đông Nam Á đang trỗi dậy và thị trường Việt Nam còn nhiều cơ hội, với sức tăng trưởng 9% trong những năm 1990. Trong chuyến công du đầu tiên của ông Jacques Chirac, hai bên đã ký kết khoảng 4 tỉ franc hợp đồng thương mại. Nhật báo kinh tế Les Echos (ngày 12/11/1997) từng đánh giá tổng thống Chirac đã biết sử dụng đòn bẩy chính trị của thượng đỉnh Pháp ngữ để thu về một số lợi nhuận trong thương mại. Vì trên thực tế, chưa đầy 1% dân số Việt Nam nói tiếng Pháp vào thời kỳ đó, và chủ yếu là người cao tuổi, từng sống dưới thời thuộc địa. Đặc phái viên của đài truyền hình Pháp France 2 nhận định trong bản tin thời sự ngày 14/11/1997 : « Đối với Việt Nam, tổ chức thành công thượng đỉnh Pháp ngữ là cơ hội quý giá để có được vị trí trên trường quốc tế. Còn đối với Pháp, thành công này sẽ khẳng định Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ vẫn tồn tại và vẫn có ích ». Trước tiên là có ích cho Paris, vì thượng đỉnh tại Hà Nội giúp Pháp mở rộng ảnh hưởng và bảo tồn tiếng Pháp trong khu vực. Theo đánh giá của hãng tin Mỹ AP, dù được thành lập trên cơ sở ngôn ngữ, thượng đỉnh của Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ ngày càng đề cập nhiều đến các vấn đề kinh tế và chính trị. Đây là một khía cạnh được tổng thống Chirac đề cập trong bài diễn văn khai mạc thượng đỉnh Pháp ngữ lần thứ 7 ở Hà Nội : « Tôi thấy trong số các nước đang họp tại đây, có những nước thịnh vượng, nhiều nước khác đang trên đà phát triển, kể cả những nước ở phía nam (so với Pháp, về địa lý), có những nhu cầu cơ bản về giáo dục, đào tạo, trang thiết bị và về vốn, mà lại không được thỏa mãn. Đây là điều vô cùng bất công. Và đây cũng là nhiệm vụ của cộng đồng Pháp ngữ, phải đáp ứng những vấn đề mà tình trạng này gây ra, bởi vì khối Pháp ngữ là lòng tương ái. Và tinh thần tương ái này phù hợp với đòi hỏi cấp bách về đạo đức đối với các nước phát triển, và cũng phù hợp với lợi ích của họ ». Ngay đầu những năm 1990, tại Việt Nam, việc giảng dạy tiếng Pháp ở cấp phổ thông đã được đầu tư nhiều hơn với việc mở nhiều lớp song ngữ, đầu tư thiết bị nghe nhìn phục vụ giảng dạy. Trong chyến thăm Việt Nam năm 1997, tổng thống Chirac đã khánh thành một lớp song ngữ tại trường trung học cơ sở Chương Mỹ, Hà Nội. Vào thời điểm đó, Việt Nam có khoảng 491 lớp song ngữ tại 71 trường, với khoảng 14.000 học sinh. Các lớp được tài trợ các thiết bị nghe nhìn hiện đại để học tiếng Pháp. Trong hai nhiệm kỳ kéo dài 12 năm, tổng thống Jacques Chirac hai lần đến thăm Việt Nam. Lần thứ hai diễn ra vào năm 2004 trước khi ông tham dự Đối thoại Á-Âu lần thứ 5 tổ chức tại Hà Nội (ASEM, 07-09/10/2004). Ông Chirac luôn tin rằng « Pháp và Việt Nam, vì biết đối thoại và hiểu nhau để vượt qua gánh nặng quá khứ, nên có tính chính đáng để gửi đến thế giới thông điệp hòa bình và bác ái » (2). Trước đó, trong chuyến thăm Pháp của chủ tịch Việt Nam Trần Đức Lương (28-31/10/2002), lãnh đạo hai nước nhất trí kỉ niệm 50 năm Điện Biên Phủ trong tinh thần tôn trọng lẫn nhau. Trong giai đoạn này, Pháp tiếp tục hỗ trợ Việt Nam tăng cường hợp quan hệ với Liên Hiệp Châu Âu, ủng hộ Việt Nam sớm gia nhập Tổ Chức Thương Mại Thế Giới và ứng cử vào vị trí ủy viên không thường trực Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc niên khóa 2008-2009. Pháp trở thành đối tác thương mại châu Âu lớn nhất của Việt Nam với tổng trị giá trao đổi thương mại hai chiều là 1,7 tỉ đô la vào năm 2003. Văn hóa : Trục thứ ba trong hợp tác song phương Nổi tiếng là người thân thiện, gần gũi, là vị tổng thống được người dân Pháp yêu quý nhất, ông Jacques Chirac còn được biết là người đam mê những nền văn hóa nguyên thủy. Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, dự án được thông qua ngày 14/12/1987, đã được phó chủ tịch nước Việt Nam Nguyễn Thị Bình và tổng thống Pháp Chirac cắt băng khánh thành ngày 12/11/1997 nhân dịp hội nghị thượng đỉnh các nước sử dụng tiếng Pháp tại Hà Nội. Kiến trúc sư người Pháp Véronique Dollfus tham gia thiết kế phần nội thất. Là người phiên dịch cho tổng thống Pháp nhân sự kiện này, phó giáo sư-tiến sĩ Nguyễn Lân Trung nhớ lại phát biểu của ông Chirac : « Trong bài phát biểu của mình, ông nói về nhiều thứ, nhưng ông nhấn mạnh đến văn hóa, cốt cách văn hóa là tinh hoa của một dân tộc. Và ông nói một dân tộc có 54 dân tộc như đất nước Việt Nam mà có được một bảo tàng ghi lại nền văn hóa của từng ấy dân tộc là một điểm sáng, một viên kim cương lưu giữ lại được của văn hóa dân tộc Việt Nam. Cho nên, từ điểm đó, ông đúc kết rằng văn hóa là nền tảng, là cốt cách của một dân tộc và mỗi dân tộc phải nên giữ lại cốt cách đó. Yếu tố văn hóa, vai trò của văn hóa rất là quan trọng ! » Phải chăng bảo tàng Dân tộc học Việt Nam góp phần tạo nguồn cảm hứng cho tổng thống Chirac thành lập bảo tàng Quai Branly, được khánh thành năm 2006, dành riêng cho nghệ thuật và các nền văn minh châu Phi, châu Á, châu Đại Dương và châu Mỹ ? Mang tên bảo tàng Quai Branly, nằm ngay cạnh tháp Eiffel, đến năm 2016, bảo tàng mang tên người sáng lập, Musée du Quai Branly - Jacques Chirac. Và đây cũng là lần cuối, cựu tổng thống Pháp xuất hiện trước truyền thông. Cũng trong nhiệm kỳ của tổng thống Chirac, Pháp và Việt Nam gia tăng hợp tác trong lĩnh vực văn hóa, như tổ chức triển lãm di sản văn hóa Chàm tại Paris năm 2005. Một ví dụ điển hình là Festival Huế, lần đầu tiên được chính phủ Việt Nam chính thức cho phép tổ chức vào năm 2000. Thực ra, trước đó, cả phái đoàn Việt Nam tại UNESCO , cộng đồng Pháp ngữ và Pháp đã nỗ lực để có thể hình thành một đề án về Huế với tên gọi « Huế, toujours recommencé ». Phó giáo sư-tiến sĩ Nguyễn Lân Trung nhớ lại : « Huế ngay từ những năm đó đã được phía Pháp và cộng đồng Pháp ngữ nhìn nhận là một di sản rất lớn. Phát huy di sản đó, chúng tôi đã cố gắng làm được những sự kiện về Huế và sau này, Festival Huế là tiếp nối được tư tưởng từ đề án của UNESCO về “Huế, toujours recommencé”. Phải nói rằng tổng thống Jacques Chirac rất là thích thú với đề án này, rất quan tâm và với uy tín của mình, ông đã thúc đẩy. Để xây dựng một Festival Huế không đơn giản chút nào, làm sao phải có một điều gì đó rất đặc trưng của một nước Đông Nam Á, của một nước có nền văn hóa như thế, của một cố đô như thế mà lại mở rộng hơn, không chỉ ở Việt Nam, mà còn ở trong khu vực và quốc tế. Tổng thống Jacques Chirac đã quan tâm và đã có quyết định cùng với chính phủ Việt Nam để xây dựng những chương trình của Festival. Tôi cho rằng Festival Huế, mỗi lần, đã để lại tình cảm rất sâu đậm cho người Việt Nam, và đặc biệt đó cũng là một trong những cầu nối, một trong những yếu tố văn hóa rất quan trọng đã gắn kết lịch sử phải nói là lâu đời giữa hai dân tộc Pháp và Việt Nam. Festival  Huế phát huy được truyền thống lâu đời đó trong xã hội hiện đại, trong bối cảnh mới của hai nước Pháp-Việt ». Trong bài diễn văn tại tiệc chiêu đãi năm 2004 do chủ tịch Việt Nam Trần Đức Lương tổ chức, tổng thống Chirac phát biểu : « Nếu như Việt Nam và Pháp duy trì được mối quan hệ đặc biệt đến như vậy, đó là nhờ vào di sản của Lịch sử, thêm vào đó là những hy vọng cho tương lai và tấm lòng. Nhờ đó mà niềm tin và sự tôn trọng lẫn nhau được tôi luyện. Tin vào đất nước Việt Nam, vào sự năng động và tuổi trẻ Việt Nam ; tôn trọng những khác biệt của chúng ta làm chúng ta gần nhau, cũng như làm chúng ta coi trọng nhau ». ***** (1) Pascal Bergeret, Paysans, Etat et marchés au Vietnam: dix ans de coopération agricole dans le bassin du Fleuve Rouge (Nông dân, Nhà nước và thị trường ở Việt Nam : 10 năm hợp tác nông nghiệp trong lưu vực sông Hồng), NXB Karthala (01/11/2003), 291 trang. (2) Bài phát biểu của tổng thống Pháp Jacques Chirac tại tiệc chiêu đãi do chủ tịch nước CHXH Việt Nam tổ chức ngày 06/10/2004.