زمینه‌ها و دیدگاه‌ها

اغراق نیست اگر بگویم که ملموس ترین اتفاق سیاسی ایران معاصر – که چهل سال پیش با پیدایش حکومت مذهبی در این کشور آغاز شد و تا امروز با قوّت ادامه داشته - پیکار زنان برای رهایی از بند شریعت و دین دولتی و تبعیض ها و اجبارهای جنسیتی ناشی از آن است. در این دوره زنان افغان نیز نخستین قربانیان خشونت ها به ویژه خشونت های بنیادگرایان اسلامی بوده اند و با دورنمای بازگشت احتمالی طالبان به قدرت نگرانی آنان از توسعۀ دوبارۀ زن‌ستیزی، سرکوب زنان توسط بنیادگرایان اسلامی از نو بالا گرفته است. در "زمینه ها و دیدگاه ها"ی این هفته خانم حمیرا قادری، نویسندۀ افغان مقیم هرات، و کاظم کردوانی، پژوهشگر ایرانی مقیم آلمان، به پرسش های ما دربارۀ ویژگی پیکار زنان ایران و افغانستان علیه زن ستیزی و نهادهای حامی آن، دلایل ناکامی این نبرد یا شروط موفقیت آن در آینده پاسخ داده اند. هر دو مهمان وضعیت عمومی زنان ایران و افغانستان، ویژگی مبارزات آنان را بررسی کرده اند و این بررسی را در سطوح مختلف از جمله جامعه، فرهنگ، قدرت سیاسی و قوانین حافظ فرهنگ مردسالارانه و ارزش های جنسیتی انجام داده اند.    

صدور احکام سنگین برای فعالان کارگری در ایران موجی از واکنش‌ها را برانگیخته است. در برنامه این هفته زمینه‌ها و دیدگاه‌ها، عبدالکریم لاهیجی، حقوقدان به اعتبار حقوقی اینگونه احکام می‌پردازد و سعید پیوندی، جامعه شناس نیز وضعیت اعتراضات کارگری در ایران را بررسی می‌کند.  

موضوع مذاکره احتمالی بین واشینگتن و تهران با میانجیگری فرانسه، این روزها در فضای رسانه‌ای جهان قوت گرفته است. بسیاری پرسش می کنند که آیا اصولاً مذاکره بین آمریکا و ایران، برای حل اختلافات شدید میان این دو امکان پذیر است؟ آیا این دو کشورمی توانند در باره اختلافات خود، خصوصاً در باره برنامه هسته‌ای ایران، برنامه موشک های بالیستیک و نقش منطقه ای ایران  و در همان حال، برداشتن تحریم های یکجانبه، ولی بسیارگسترده آمریکا علیه ایران به توافقی دست یابند؟ مهران براتی، پژوهشگر و کارشناس مسایل بین الملل و حسن شریعت‌مداری، دیبر کل شورای گذار در میزگرد رادیویی برنامه زمینه‌ها و دیدگاه‌ها در باره امکان تنش زدایی بین ایران و آمریکا و دیدار احتمالی حسن روحانی با دونالد ترامپ به بحث و گفتگو پرداخته‌اند. به رغم اینکه زمان در عرصه رسانه‌ای حرکتی تند و شتابان دارد و با احساسات و هیجانات افکار عمومی پیوند می خورد، زمان دیپلماسی زمانی کند و گام به گام است و برای رسیدن به نتیجه ماه‌ها و گاهی سال‌ها طول خواهد کشید. در زبان دیپلماسی، احساسات و هیجانات جایی ندارند و در نگاه دیپلمات ها هیچ مشکلی نیست که غیرقابل حل باشد و برای آن راهی وجود نداشته باشد. دیپلماسی تلاش می کند که موانع را دور بزند و برای رسیدن به نتیجه‌ای مطلوب از آزمایش هیچ راهی فروگذار نخواهد بود، ضمن اینکه دیپلماسی رسیدن به یک توافق را لزوماً در یک ظرف زمانی محدود، تضمین نمی کند. مروری بر نقش دیپلماسی برای حل و اختلافات بسیار شدید در عرصه جهانی طی هفت دهه گذشته نشان می دهد که زبان دیپلماسی عمدتاً در حل این اختلافات موفق بوده است و بسیاری از دشمنان دیروز، دوستان امروز هستند. روابط بین ژاپن با آمریکا و بین ویتنام و آمریکا نمونه هایی از این نظر است. پیام نشست گروه هفت در بیاریتز در باره تنش زدایی بین تهران و واشینگتن و نقش بسیار فعال امانوئل ماکرون و پاریس در این باره این احتمال و شاید این خوش بینی را تقویت می کند که دیدار بین رئیس جمهوری آمریکا ، دونالد ترامپ و رئیس جمهوری ایران، حسن روحانی در هفته های آینده در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل امکان پذیر است. ولی هنوز هیچ چیز مطمئن نیست. امانوئل ماکرون می گوید که مذاکره تنها راه حل اختلاف بین آمریکا و ایران است و این راه باید از جایی شروع شود. آلن فِرِشون، در سرمقاله روز شنبه گذشته روزنامه لوموند فرانسه می نویسد که حضور محمد جواد ظریف در بیاریتز پیش تر از سوی پاریس با ایران هماهنگ شده بود و این حضور نمی توانست بدون نظر موافق و چراغ سبز آیت الله خامنه ای که حرف آخر را در نظام اسلامی می زند، صورت گرفته باشد. در همین حال، دونالد ترامپ، پیش تر در جریان این رویداد قرار گرفته بود و با این امر موافقت کرده بود. حسن شریعت مداری می گوید: مذاکرات در سطح مخفی برای تنش زدایی، احتمالاً پیرامون نوعی همکاری امنیتی و نظامی در منطقه ماههاست که بین سپاه پاسدران و آمریکا در جریان است. سپاه به هیچ وجه نمی خواهد ابتکار مذاکره را به آقای حسن روحانی و یا محمد جواد ظریف و واگذار کند و تا آنجا که بتواند در کار آنان کارشکنی خواهد کرد. او در ادامه می گوید: در حالی که اجماعی در ایران برای مذاکره وجود ندارد و اجماعی نیز در تیم آقای ترامپ در این خصوص مشاهده نمی شود و در همین حال کارشکنان بزرگی هم در منطقه مثل اسرائیل و عربستان سعودی وجود دارند، رسیدن به یک توافق آسان نبوده و در دیدرس نیست؛ هرچند نمی شود آنرا منتفی دانست. یک احتمال بسیار کوچک در حدود یک در صدی برای انجام مذاکره بین ایران و آمریکا وجود دارد. حسن شریعت مداری همچنین می گوید: در همین حال، حصول به یک نتیجه که بتواند هم زیستی جمهوری اسلامی ایدئولوژیک را با مشخصاتی که از آمریکا می شناسیم ایجاد کند، تقریباً محال است، مگر اینکه خروجی مذاکرات به نحوی باشد که از جمهوری اسلای فقط اسمی باقی بماند و محتوای آن بکلی تغییر کند. مهران براتی می گوید: اجماع در باره مذاکره با آمریکا کاری بسیار دشوار است. زمینه های مذاکرات هسته‌ای وین ١۳ سال طول کشید. از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰١۰ گفتگو‌ها بی نتیجه بود و در پایان وقتی تحریم‌ها جمهوری اسلامی را فلج کرده بود، در مجموعه نظام به یک تصمیم رسیدند که دیگر چاره ای ندارند، بجز اینکه مذاکره کرده و محدودیت های مربوط به برنامه هسته‌ای خود را بپذیرند. الان هم در بر همان پاشنه می چرخد. مقامات نظام اسلامی می دانند مذاکره با آمریکا به معنی رها کردن بسیاری از سوداگری های آنان است. از جمله، خروجی مذاکرت می تواند ایران را مبدل به نظامی شبیه جمهوری اسلامی پاکستان کند. به همین خاطر، نظام هنوز در برابر تحریم ها مقاومت می کند. ولی روزی فرا خواهد رسید که مجموعه نظام به این نتیجه خواهد رسید که راهی جز تسلیم در برابر خواست های آمریکا ندارد و باید تن به مذاکره دهد. بسیاری بر این باورند که تحریم های آمریکا تاثیرات بسیار مخربی بر اقتصاد ایران داشته و انتظارات آیت الله خامنه ای برای کمک چینی ها، روس‌ها و اروپایی برای سرپا نگه داشتن اقتصاد ایران تأمین نشده است. در همین حال، او با توجه به کهولت سن بدنبال راهی برای برون رفت از خطری است که می تواند نظام اسلامی را تهدید کند. در چنین شرایطی، آیت الله خامنه‌ای به رغم گفتمان رسمی، به گشودن درب مذاکره می اندیشد. آیا باید این فرضیه را قبول کرد که نظام اسلامی راهی به جز مذاکره برای تداوم خود ندارد؟ حسن شریعت مداری می گوید: با توجه به شرایط بسیار بد اقتصادی و کاهش شدید فروش نفت ایران که به کمتر از ١۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است، اراده عدم مذاکره آقای خامنه ای با آمریکا خواهد شکست و ایشان مجبور می شوند جام زهر بزرگی را سربکشند. مهران براتی می گوید: که آمریکا عجله ای برای مذاکره با ایران ندارد، آنکه باید عجله داشته باشد، ایران است. آمریکا در رابطه با ایران از یک استراتژِی که به استراتژی قورباغه در آب سرد معروف شده است، استفاده می کند. بدین معنی که یک قورباغه‌ای را در یک دیگ آب سرد می اندازند و روی یک اجاق با شعله بسیار کم می گذارند. قوریاغه به تدریج با گرم شدن تدریجی آب عادت می کند، به نحوی که لحظه پخته شدن و مرگ خود را دیگر احساس نمی کند. مهران براتی می گوید که جمهوری اسلامی در همین شرایط قورباغه در آب سرد قرار گرفته است. دیگ را آمریکا آماده کرده و شعله را هم روشن کرده است. این دیگر مسئله زمان است که چه زمانی جمهوری اسلامی باید بفهمد که باید از دیگ بیرون پریده و تن به مذاکره بدهد. از سوی دیگر بسیاری از تحلیگران می گویند که دونالد ترامپ، وارد کمپین انتخاباتی شده و در چنین شرایطی ایجاد یک درگیری می تواند برای آیند سیاسی او مشکلات عمده ای را ایجاد کند. لذا در چنین شرایطی است که مذاکره با ایران را در صورت فراهم شدن شرایط می پذیرد. آیا آقای ترامپ هم اکنون جذب این فکر شده است که راه مذاکره با ایران را پیش ببرد تا بتواند برگی برنده برای انتخابات نوامبر سال ۲۰۲۰ داشته باشد؟ آیا دونالد ترامپ می تواند نظر خود برای مذاکره با ایران را بر مشاوران و همکاران رده اول خود، مانند مایک پومپئو و جان بولتون که رویکرد تغییر نظام اسلامی را در سر می پرورانند، تحمیل کند؟ برای شنیدن این میز گرد رادیویی بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.

در پی انتشار فیلمی از آزار و اذیت سگ ها و اقدام به سگ کشی با آمپول اسید در مرکز نگهداری موقت سگ های بدون صاحب شهرداری تهران در کهریزک، حامیان حقوق حیوانات صبح روز دوشنبه ٢٨ مرداد، با تجمع در مقابل ساختمان شهرداری تهران، به کشتار سگ ها در کهریزک اعتراض کردند و خواستار تصویب قانون حمایت از حیوانات و کنترل جمعیت سگ ها به روشی انسانی شدند. همزمان با این اعتراضات، "پیروز حناچی" شهردار تهران، از برکناری پیمانکار خاطی خبر داد. در روزهای اخیر، تصاویر دلخراش و آزار دهنده ای در شبکه های اجتماعی منتشر شد که نشان می داد مأموران با تزریق اسید به سگ های بی صاحب، آنها را می کشند. کاربران شبکه های اجتماعی گفتند که این اقدام توسط شهرداری کهریزک انجام شده است. به دنبال تجمع اعتراضی حامیان حقوق حیوانات، پیروز حناچی شهردار تهران اعلام کرد که این فیلم متعلق به دو سال پیش است و قرارداد پیمانکار خاطی، فسخ و مدیر کنترل حیوانات شهرداری عزل شده است. الهام فخاری، عضو شورای شهر تهران، در واکنش به این موضوع، در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «تخلف صورت گرفته، مربوط به هر تاریخی که بوده باشد، واکنش مردم و کنشگران به آن بجاست زیرا کشتار جانداران جرم است». فقدان قانون در مورد نحوۀ رفتار با حیوانات در ایران، زمینه را برای آزار و حتی کشتن آنها توسط شهرداری ها که مسئول کنترل جمعیت سگ های ولگرد هستند، فراهم کرده است. محمدرضا تابش رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس، با اشاره به تکرار سگ کشی در شهرهای مختلف ایران، از تعلل دولت و قوۀ قضائیه در ارائۀ لایحۀ منع آزار حیوانات، گلایه کرده است. بر اساس این لایحه که یک سال و نیم پیش تهیه شده است، شکنجه و آزار حیوانات، ضرب و جرح، حبس کردن، ناقص کردن اعضاء، آزار جنسی، رها کردن حیوانات، انجام آزمایش‌های علمی بدون مجوز، تعلیم برای استفاده های نمایشی و چندین مورد دیگر ممنوع بوده و جرم تلقی می‌شود. از سوی دیگر، جمعی از حامیان حقوق حیوانات، طوماری خطاب به مسئولان محیط زیست استان تهران و شهرداری پایتخت تهیه کرده اند؛ امضا‌کنندگان این طومار، کشتار سازمان یافتۀ سگ‌های بی‌پناه را موجب تأثر شدید افراد باوجدان خوانده و نوشته‌اند: «خواهشمندیم هرچه زودتر نسبت به اتمام این کشتارها اقدام کنید و برای کنترل جمعیت این حیوانات وفادار، از روشی انسانی‌ و منطبق با شئونات و اخلاقیات استفاده کنید». امضاکنندگان این طومار با پیشنهاد روش‌هایی مثل ساختن پناهگاه‌های بیشتر، امکانات بیشتر برای کمک‌رسانی و عقیم‌سازی حیوانات بی‌سرپرست، برای خدمت‌رسانی در جهت شرایط مطلوب زندگی سگ‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند. در برنامۀ زمینه ها و دیدگاه های این هفته، میزبان آقایان "علی ثانی" مدیر سابق پناهگاه حیوانات وفا، کارشناس محیط زیست و حامی حقوق حیوانات در ایران و "ناصر کرمی" فعال محیط زیست، اقلیم شناس و استاد دانشگاه مقیم نروژ هستیم تا به پرسش های ما پیرامون علت کشتار سگ ها در ایران و راهکارهای کنترل جمعیت سگ های ولگرد، پاسخ دهند. برای شنیدن مشروح این گفتگو، بر روی تصویر بالا کلیک کنید.

از سالها پیش هر از گاهی خبر دستگیری ایرانی های دو تابعیتی در ایران شنیده میشود. خبر بازداشت دوتابعیتی ها بخصوص پژوهشگران و یا بازرگانان اخیراً باز هم شنیده شد. اتهام تقریباً همگی آنها اگر اعلام شده باشد، جاسوسی برای بیگانگان بوده است. در برنامه زمینه‌ها و دیدگاههای این هفته با آقایان حسین لاجوردی، جامعه شناس، و تحلیلگر سیاسی ساکن فرانسه، و کورش عرفانی، جامعه شناس و تحلیلگر سیاسی ساکن آمریکا، درباره این موضوع گفت و گو کرد‌ه‌ایم. به نظر حسین لاجوردی، دستگیری دوتابعیتی ها را مترادف با گروگانگیری می داند. او می آفزاید که جمهوری اسلامی ایران برای ﺗﺄمین منافع مالی خود و یا تحت فشار گذاشتن کشورهایی که با آنها اختلاف دارد، برخی از دوتابعیتی ها و یا حتی ایرانیانی را که مقیم خارج هستند اما دارای تابعیت دوگانه نیستند، دستگیر میکند. او میگوید که از طرف دیگر، جناح "اصولگرا" برخی از افراد دارای دوتابعیتی را از جناح مخالفش که در حال حاضر جناح "اصلاح طلب" است، دستگیر میکند تا آنها را وادار به اطاعت از خود سازد. به عقیده حسین لاجوردی، برای جمهوری اسلامی بازرگان یا پژوهشگر بودن افراد دوتابعیتی دستگیر شده و نیز دوتابعیتی بودنشان اهمیتی ندارد بلکه موقعیت خاص و اهمیتشان را برای کشور ثالث در نظر میگیرد. به عقیده کورش عرفانی، جمهوری اسلامی ایران در صورتی به پژوهشگران دوتابعیتی و نیز پژوهشگران داخل کشور برچسب جاسوسی میزند که نتیجه پژوهشهایشان به برملا شدن آسیب دخالت نهادهای مختلف حکومتی در امور گوناگون کشور و به خطر افتادن منافع لایه حاکم بر دولت بینجامد. وی می افزاید اینجاست که انتشار حقیقت در قالب کار مطالعاتی معادل افشاگری و جاسوسی تلقی میشود. کورش عرفانی معتقد است که جمهوری اسلامی از یک سو با دستگیری دوتابعیتی ها می تواند به آنها برچسب جاسوسی بزند و آنها را وجه المصالحه با کشور متبوعشان قرار دهد و از سوی دیگر با دستگیری آنها می تواند در داخل ایران قدرت نمایی و این شبهه را در افکار عمومی ایجاد کند که تمام ساختارهای سیاسی، نظامی، اطلاعاتی و امنیتی آن آسیب ناپذیر و غیرقابل نفوذ است. به مشروح این گفت و گو در فایل صوتی گوش کنید.