នាទីខ្ញុំនិយាយពីរភាសា (CHRONIQUE BILINGUE)

Verfügbare Folgen

von

នាទីខ្ញុំនិយាយពីរភាសា (Chronique bilingue) - មានទោសពីព្រោះធ្វេសប្រហែស (Faute de négligeance) 07/02/2019

នៅក្នុងនាទីខ្ញុំនិយាយពីរភាសារបស់យើង នៅសប្តាហ៍នេះ លោក ឆាយ ហុកផេង សូមធ្វើអត្ថាធិប្បាយជុំវិញប្រធានបទ « មានទោសពីព្រោះធ្វេសប្រហែស» (Faute de négligeance)។ ១-ប្រិយមិត្តអ្នកស្តាប់ជាទីមេត្រី នៅប្រទេសបារាំង ក្មេងជំទង់ដែលមិនទាន់គ្រប់ការ គឺជាពួកក្មេងៗដែលមានអាយុតិចជាង១៨ឆ្នាំពុំទាន់គ្រប់អាយុបោះឆ្នោត ជនប្រភេទនេះ ច្បាប់ជាធរមាន ចែងថាបើវាត្រូវជាប់បទពិរុទ្ធណាមួយដែលធ្វើឲ្យជាប់ទោសដល់កំរិត១០ តុលាការ ត្រូវកាត់បន្ថយទោសនេះពាក់កណ្តាលឲ្យនៅត្រឹមតែ៥បានហើយ។ ប៉ុន្តែ សូមកុំភ្លេចថា ក្មេងជំទង់បារាំង វាមានមាឌធំស្មើកំពស់ឬក៏ហួសមនុស្សចាស់ផង។ នៅពេលដែលភ្នាក់ងារ ប៉ូលីសចាប់បនចោរ ក្មេងឬអ្នកលេងកាប់ចាក់ គេអាចច្រឡំថាពួកនេះ ជាមនុស្សគ្រប់ការពេញវ័យ។ រឿងនេះវាមានកើតឡើងបែបចម្រូងចម្រាស ត្បិតអីពេលខ្លះ ប៉ូលីសនៅទីព្រលានយន្តហោះអាចភ្លាំងភ្លាត់ អនុញ្ញាតឲ្យពួកគាត់ ធ្វើដំណើរចេញទៅបរទេស ដោយភ្លេចពិនិត្យមើលថា ឪពុកម្តាយ មានបានចេញសំបុត្រអនុញ្ញាតឲ្យឬទេ។ La législation française en la matière a évolué.Un pas en avant, puis un pas en arrière. Effectivement, l’autorisation de sortie du territoire des mineurs avait été supprimée en 2012 puis rétablie par la loi du 3 juillet 2016 . Entre ces deux dates , il y a environ 150 mineurs qui ont pu quitter la France pour se trouver en zone Erako syrienne. ២-នៅក្នុងចំណោមនោះ មានក្មេងស្រីអាយុ ១៧ឆ្នាំ ត្រូវបានម្តាយឪពុក របស់គាត់ប្តឹងប្រាប់ប៉ូលីស ជួយស្វែងរកត្បិតនាងបានបាត់ខ្លួនពីទីលំនៅនាដើមខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០១៣ ។ ក្នុងករណីនេះ អាជ្ញាធរកត់ត្រាជនបាត់ខ្លួន ចុះឈ្មោះក្នុងបញ្ជីបញ្ជូនឲ្យប៉ូលីសអន្តោប្រវេស្តន៍ នៅគ្រប់ច្រកល្ហកចេញចូលនៃព្រំដែន។ ចៃដន្យអាក្រក់អ្វីនៅថ្ងៃទី ១១វិច្ឆិកាឆ្នាំ ២០១៣ ស្រីក្មេងនោះ បានរត់រួចពីការត្រួតពិនិត្យតាមបញ្ជីនេះ ហើយក៏ឡើងយន្តហោះចេញពីក្រុងប៉ារីស ឆ្ពោះទៅប្រទេសស៊ីរី កាត់តាមប្រទេសតួគី ដើម្បីចូលរួមធ្វើសង្គ្រាមជាមួយកងទ័ពអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយម ព្រមទាំងបានរៀបការប្តីនិងចូលសាសន៍ចាមថែមទាំងមានកូនខ្ចីមួយនៅថ្ងៃក្រោយមកទៀតផង។ រីឯប្តីរបស់គាត់ដែលជាជនជាតិបារាំង មានដើមកំណើតជាចាម Algérie ក៏ត្រូវបានស្លាប់ក្នុងសង្គ្រាមនោះទៅ។ Les parents de la mineure ont appris la nouvelle suite à un coup de téléphone que la jeune veuve a daigné passer à ces derniers, pour leurs dire qu’elle ne souhaitait pas rentrer en France et qu’elle préférait élever seule son enfant en Syrie. La justice ayant été saisie par les parents , auatre années plus tard, soit en 2017 . Et finalement, le Conseil d’Etat leurs a donné gain de cause en retenant la négligence des contrôle à Orly alors que la mineure était inscrite sur la liste des personnes recherchées, mineure en fugue. ៣-តុលាការរដ្ឋបាលកំពូលបារាំង បានដាក់ទោសរដ្ឋបារាំង ឲ្យសងជម្ងឺចិត្តទៅឪពុកម្តាយក្មេងស្រីអាយុ១៧ឆ្នាំនេះ ជាទឹកប្រាក់ចំនួន១៥០០០អឺរ៉ូ ដោយសំអាងលើការធ្វេស ប្រហែសរបស់ក្រុមអាជ្ញាធរព្រំដែននិងអន្តោប្រវេសន៍។ ធ្វេសប្រហែសពីព្រោះខ្ជិលផ្ទៀងឈ្មោះក្មេងស្រីនោះ លើបញ្ជីនៃជនបាត់ខ្លួន ទើបធ្វើឲ្យក្មេងជំទង់នេះ អាចជិះយន្តហោះចេញពីប្រទេសបាន។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ គេកត់សំគាត់ឃើញថា តុលាការដែលធ្លាប់តែដាក់ទោសទៅលើរដ្ឋបារាំង ក្នុងករណីដែលមាន”កំហុសធ្ងន់”ឥឡូវនេះត្រឹមតែករណីដែលបានធ្វេសប្រហែសក៏រដ្ឋត្រូវតែទទួលខុសត្រូវដែរ។ Toutefois, le Conseil d’Etat avait écarté en 2015 la responsabilité de l’Etat dans la fugue à l’étranger d’un garçon âgé de 16 ans car le ministère de l’intérieur avait pu produire le relevé des consultations du fichier des personnes recherchées démontrant par là qu’aucune négligence n’avait été commise par la police des aires et des frontières basée à l’aéroport d’Orly. ៤-ព្រលានយន្តហោះ Orly នេះ ស្ថិតនៅក្នុងតំបន់សមត្ថកិច្ចនៃតុលាការព្រហ្មទណ្ឌ Créteil ។ ក្នុងឋានៈជាចៅក្រមនៅតុលាការCréteil ខ្ញុំបានជួបប្រទះករណីមួយ គឺមានជនជាតិ អ៊ីរ៉ង់ម្នាក់ដើរសំរុកបុកបំពានលើក្រុមអ្នកត្រួតពិនិត្យពួកទេសចរដែលត្រូវដោះស្បែកជើងនិងអាវក្រៅ។ល។ដាក់ចូលម៉ាស៊ីនឆ្លុះរុករកគ្រឿងផ្ទុះ គ្រឿងមុតនិងគ្រឿងញានជាអាទិ៍។ បុរសមាឌក្រអាញដុះពុកមាត់ កំពស់ដើមត្នោតនេះ គាត់មានសិទ្ធិស្នាក់នៅក្នុងប្រទេស Allemagne គឺនៅផ្ទះបងប្រុសរបស់គាត់ ហើយខ្លួនគាត់ផ្ទាល់ មានសញ្ញាប័ត្រ ថ្នាក់វេជ្ជបណ្ឌិតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ជាប់នឹងខ្លួនទៀតផង។ Il portait un sac à dos léger dans lequel on trouve, après son arrestation, ses effests personnels dont le diplôme de docteur en médecine iranien. Il ne parlait pas français et refusait à mes questions, avec interprète, lors de l’audience au tribunal. Et il répétait sans relâche que Dieu est son seul juge. ៥-នៅចំពោះមុខស្ថានការណ៍នេះ ខ្ញុំ មិនអាចចេញសាលក្រមភ្លាមៗ ដោយសំអាងតែទៅលើរបាយការណ៍នៃក្រសួងមានសមត្ថកិច្ចបានទេ។ ករណីរបស់គាត់ ត្រូវការពន្យារពេលកាត់ក្តីដើម្បីទុកឱកាសឲ្យគាត់ពិចារណាឲ្យបានល្អិតល្អន់។ រីឯការឃុំខ្លួនទុកក្នុងពន្ធនាគារជាការមួយដ៏ចាំបាច់ ត្បិតអី ទណ្ឌិតនេះ បានបំពានលើសន្តិសុខនៃព្រលានយន្តហោះ ដោយបានដើរបុកសម្រុកដល់ទីលានហោះហើរ ថែមទាំងឡើងបំរុងចូលក្នុងយន្តហោះតែម្តង ទើបកាត់ត្រូវបានក្រុមអាវុធហត្ថ តាមចាប់ដាក់ខ្នោះបាន។ គេឆ្ងល់ថាហេតុម្តេចក៏យ៉ាងដូច្នេះ ? ទោះបីក្រុមត្រួតពិនិត្យអ្នកទេសចរដែលមុខងារពួកគាត់ ត្រូវបានហាមកុំឲ្យប៉ះពាល់ឃាត់ខ្លួនជនប្រភេទនេះភ្លាមៗក្តីដើម្បីចៀសវាងការធ្វើអត្តឃាដដោយគ្រឿងផ្ទុះ បណ្តាលឲ្យអ្នកនៅក្បែរស្លាប់ផងដែរ ក៏ពួកប៉ូលីសនិងក្រុមអាវុធហត្ថ មិនគម្បីបណ្តោយឲ្យដើររហូតដល់ឡើងជណ្តើរយន្តហោះយ៉ាងនេះទេ។ នេះជាឧទ្ទាហរណ៍នៃការធ្វេសប្រហែសដែលចាត់ទុកបានថា ជាកំហុសធ្ងន់ផងទៀតដោយហេតុថា មានការយឺតយ៉ាវជាអនេកក្នុងបទអន្តរាគមន៍។ Cet épisode a agacé sérierusement le procureur de la république. Quant à moi j’ai la charge de juger l’iranien pas la police ni la gendarmerie française.

នាទីខ្ញុំនិយាយពីរភាសា (Chronique bilingue) - អាហារ និង ប្រជាធិបេតេយ្យ ( Traçabilité de la démocratie)

នៅក្នុងនាទីខ្ញុំនិយាយពីរភាសារបស់យើង នៅសប្តាហ៍នេះ លោក ឆាយ ហុកផេង សូមធ្វើអត្ថាធិប្បាយជុំវិញប្រធានបទ « អាហារនិងប្រជាធិបតេយ្យ » (Traçabilité de la démocratie)។ ១-ប្រិយមិត្តស្តាប់ជាទីមេត្រី បើខ្ញុំបកប្រែត្រង់ធ្លូពីបារាំងមកខ្មែរ « រស់ជាតិនិងព័ណ៌ទាំងឡាយវានៅក្នុងធម្មជាតិ » Le goût et les couleurs sont dans la nature គឺជាវិធីមួយដូចម៉ាស៊ីនកិន spaghetti ដែលកិនបន្ទះស្រទាប់ម្សៅពីសំប៉ែតទៅជាមូលទ្រវែងតែប៉ុណ្ណោះ គឺថា វាគ្មានរស់ជាតិប្លែកគ្នាទេនៅពេលដាក់ចូលក្នុងមាត់ នេះក៏ដូចការបកប្រែភាសា”ត្រង់ធ្លូ បែបខាងលើនេះ ដែលធ្វើឲ្យអ្នកស្តាប់នឹកស្មានថា ខ្លួនជាមនុស្សល្ងង់ដោយពុំបានយល់ន័យសេចក្តី តែតាមការពិត គឺអ្នកបកប្រែទេដែលល្ងង់ក្រៃលែងដោយគាត់មិនបានស្វែងរកន័យនៃពាក្យមកបកប្រែឲ្យគេបានយល់ផង។ រីឯរស់ជាតិអាហារខ្មែរ ក៏ដូចគ្នាដែរ ដរាបណាគេមិនរកវិធីផ្សំគ្រឿងតម្រូវមាត់ជនបរទេសទេ ភ្ញៀវទាំងនេះ ពិបាកនឹងទទួលយកមកបរិភោគណាស់។ ឧទ្ទាហរណ៍ ម្ហូបដែលផ្សំគ្រឿងកាពិកឬប្រហុកជាអាទិ៍។ ចំណែកឯម្ហូបនយោបាយដែលសព្វថ្ងៃគេកោតសរសើរប្រជាធិបតេយ្យ តើនៅក្នុងប្រទេសក្រីក្រវាមានប្រជាធិបតេយ្យកំរឹតណាដែរ ? Adapter un Plat traditionnel pour plaire au palais étranger n’est pas chose facile. Tout d’abord la conscience culinaire de ne pas le faire. Dans l’exemple ci-dessus cité à propos de la traduction, l’on sait pertinement que traduire c’est trahir, d’où un effort s’impose pour rendre la traduction compréhensive. Personnellement je suis partisan de l’effort dans la transmission de la saveur . Cet effort s’explique par le dosage d’un ingrédient supposé nouveau ou insupportable par le nouveau consommateur. Par exemple, un plat de salade de papaye traditionnel épicé ne passe jamais dans le Palais français ou japonais. ២-បានន័យថា គេដាក់ម្ទេសតិចបំផុតក្នុងញាំ ល្ហុងរបៀបថៃ ដែលមើលទៅឃើញក្រហមពេញចាននោះ។ បើស្តីអំពីគ្រឿងគ្រៅសុទ្ធសាធវិញ មាន ស្លឹកគ្រៃ ល្មាត ខ្ជាយ ប្រហុកខ្ទិះដូង កាពិក។ល។នេះវាធ្វើឲ្យរស់ជាតិនៃម្ហូបប្រែខុសស្រឡះប្រសិនបើគ្មានគ្រឿងគ្រៅណាមួយគឺថាផ្ទុយអំពីម្ទេសដែលគ្រាន់តែជាឧបករណ៍កំដរការទំពារស៊ី ដែលមិនញ៉ាំងឲ្យរស់ជាតិនៃញាំល្ហុង វាប្រែទៅជាភ្លាវ ឬខ្វះរស់ជាតិនោះទេ។ A l’origine de l’art culinaire il y a d’abord l'art de tuer le poisson chez les japonnais il en est de même dans la tuerie des vâches en Europe. On parle de «bête heureuse chaire tendre » « Veaux élevés sous leur mère « etc.. Ces viandes à l’instar du poisson « ikejime » coûte 10 à 20 % plus chères que les viandes ou les poissons dits traditionnels. Mais attention, l’étiquette ikejime ne fait pas tout.Le consommateur doit observer l’aspect « heureux » ou « stressé » du poisson . Dans le 1er cas c’est un poisson tué à la japonais dite ikejime , dans le second c’est une escroquerie . « Vâche heureuse » « Poisson calme « . Soit heureux pour que je te mange ! ៣-ពាក្យជប៉ុន អ៊ីគេជីមេ មកពីពាក្យផ្សំគ្នាពីរ។ ទី១ គឺពាក្យ “អ៊ីគីបុ” Ikiru » បានន័យថានៅរស់រវើកនៅឡើយ។ ទីពីរគឺពាក្យ “ ស៊ីមេបុ” Shimeru បានន័យថាសម្លាប់គឺសម្លាប់ទាំងរស់រួចហើយគេហាន់សាច់ត្រីភ្លាមៗ ហូបទាំងឆៅមិនបាច់ចំអិន។ ពន្យល់តាមជីវសាស្ត្រ គឺថាត្រីដែល”នៅរស់ស្រួល”មិនភ័យស្លន់ស្លោរ គឺជាត្រីល្អហូបទៅវាឆ្ងាញ់ ត្បិតអីកំរិតជាតិគីមីមួយនៅក្នុងសាច់វា ហៅថា adénosine Triphosphate វានៅមានច្រើនក្នុងសាច់ដែលនៅសំរាកស្រួល មិនបានចំណាយថាមពលរត់ពីនេះទៅនោះ បំរុងនឹងគេចឲ្យផុតពីដៃពេជឃាត។ បើស្តីអំពីសារជាតិនៃរបបប្រជាធិបតេយ្យដែលប្រជាពលរដ្ឋទៅបោះឆ្នោតទាំងភ័យខ្លាចខ្លះទៀតក៏រត់ប្រសេចប្រសាច ភៀសខ្លួន លាក់ខ្លួន ជាតិ adénosine triphosphate ហៅកាត់ថា ជាជាតិ ATPនៃប្រជាធិបតេយ្យ វាចុះអន់ខ្សោយ បណ្តាលឲ្យប្រជាធិបតេយ្យក្លាយទៅជាលិទ្ធិមួយ អស់រស់ជាតិឆ្ងាញ់”។នេះមិននិយាយដល់ការសម្លាប់គ្នាផង។ Le paradoxe se trouve au sein même de l’ONU exigeant dans sa charte la qualité de pays démocratique pour qu’un Etat puisse y être admise. Or , à y regarder de près l’on se rappelle que durant les années 80 , le régime Khmer rouge a conservé le siège de représentant du Cambodge à l’ONU . Adire vrai, la « saveur démocratique » de certains Etats membres de l’ONU est fade. ៤-លិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យប្រៀបបាននឹងម្ហូបទិពមួយដែលបង្កើតឡើងដោយពពួកទេវតានៅឯបច្ចិមប្រទេស។ រីឯក្រុមទេវតានៃប្រទេសក្រីក្រ ក៏ធ្វើតាមគ្នាតៗរៀងរហូតមក។ ព្រះសមណគោតម ទ្រង់បានត្រាស់ប្រដៅថា ការស្រេកឃ្លានរបស់បុគ្គល ជារោគា ដ៏ធំមួយ ជិឃច្ឆាបរមំ រោគា សង្ខារា បរមាទុក្ខា ឯតំ ពាត្វា យថភូតំ និព្វានំ បរមំសុខំ។ ដរាបណាគ្មានអាហារនៅក្នុងពោះ ទោះបី ស្តាប់ធម្មទេសនា ក៏មិនអាចធ្វើឲ្យចំរើនបញ្ញាបានដែរ។ រីឯភាពចំរុងចំរើននៃរបបប្រជាធិបតេយ្យក៏មិនខុសគ្នាដែរ។ Dans certains cas à force de scruter la traçabilité de la démocratie on y voit forcément une insuffisance voix une tromperie certaine . Merci chers auditeurs d’avoir écouté . Au revoirt et à bientôt.

នាទីខ្ញុំនិយាយពីរភាសា (Chronique bilingue) - ការជជែកពិភាក្សានយោបាយ (Dialogue politique)

នៅក្នុងនាទីខ្ញុំនិយាយពីរភាសារបស់យើង នៅសប្តាហ៍នេះ លោក ឆាយ ហុកផេង សូមធ្វើអត្ថាធិប្បាយជុំវិញប្រធានបទ « ការជជែកពិភាក្សានយោបាយ » (Dialogue politique)។ ១-ប្រិយមិត្តអ្នកស្តាប់ជាទីមេត្រី បើមនុស្សម្នាក់ស្ម័គ្រចិត្តដើរមកជួបជជែកពិភាក្សាជាមួយនឹងមនុស្សម្នាក់ទៀត ឬមួយក្រុមទៀត នេះជាសញ្ញាប្រាប់ថាគេចង់ជួបគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ មិនបានន័យថា គេនឹងនិយាយចុះសំរុងគ្នាទេ ប៉ុន្តែជំនួបវានឹងកើតមានដ៏ពិតប្រាកដ។ ការជួបគ្នាខ្លះទៀត ប្រៀបបានទៅនឹងរាហ៊ូចាប់ច័ន្ទ គឺគ្មានការជួបគ្នាពិតប្រាកដទេ។ បើមើលពីផែនដីទៅ គេឃើញព្រះច័ន្ទ បាំងពន្លឺព្រះអាទិត្យ ការពិតឥតមានជួបគ្នាទេ។ បើស្តីពីជំនួបរវាងអ្នកដឹកនាំប្រទេសនិងប្រជាជនវិញ វាមានសភាពផ្សេងម្យ៉ាងទៀត។ D’une manière métaphorique, lors de la compagne électorale, phase transitoire entre le pouvoir sortant et le nouveau pouvoir à venir, tous les astres de la politique ne brillent qu’à travers l’écran formé par les électeurs, à l’instar de l’éclipse solaire, la lune représentant l’électorat se met en avant de la scène. C’est elle la vedette courtisée par le soleil. ២-នាពេលឃោសនាបោះឆ្នោតថ្មីៗនេះ នៅប្រទេសបារាំង នៅប៉ែកខាងជើងប្រទេស បេក្ខនារីឈ្មោះ Lepen ចេញជួបនឹងកម្មកររោងចក្រនៅថ្ងៃតែ១ ដែលបេក្ខជន Macron ចេញជួបនឹងក្រុមតំណាងសហជីពនៃរោងចក្រដដែលនេះ។ លុះបានដឹងភ្លាមជាគូបដិបក្សរបស់គាត់ កំពុងតែមានប្រិយភាពនឹងកម្មករ ដែលជាកម្លាំងស្នូលនៃរោងចក្រ ស្រាប់តែលោក Macron ប្រញាប់បញ្ចប់ការពិភាក្សាជាមួយនឹងសហជីព ដើម្បីទៅចាប់ដៃក្រុមកម្មករដែរ។ ប៉ុន្តែថ្មីៗនេះ នៅក្នុងសភាពការណ៍ដ៏តានតឹង បណ្តាលមកពីការខឹងសំបារ ទាមទាររបស់ប្រជាជនពាក់អាវកាក់លឿង ឲ្យរដ្ឋាភិបាលដំឡើងកំរិតជីវភាពអ្នកក្រនិងឈប់ឲ្យមានការលុបបំបាត់ពន្ធដារមួយចំនួន ដែលធ្វើឲ្យពួកមហាសេដ្ឋី បារាំង បានចំណេញលុយនោះ ស្រាប់តែលោកប្រធានាធិបតី សម្ងំស្ងៀម តាមបែបយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយ ខុសឆ្ងាយពីយុទ្ធសាស្រ្តឃោសនាបោះឆ្នោត។ តើមកពីហេតុអ្វី ? Il devrait penser que les gilets jaunes sont des perturbateurs sociaux, sans plus. Vore des penseurs via réseau facebook destabilissent la démocratie. Caroline Forest professe, quant à elle dans « Marianne » du mi décembre dernier « la démocratie des impatients ». Le titre de son analyse vise les gilets jaunes en les traitant d’impatients (sic) . Dans la droite ligne de la pensée « Fourestienne » l’on peut dès lors dire que le silence et la patience sont les mamelles de la démocratie. Elis ton dirigent et tait toi. Si tu veux le changer, soit patient, attendre 5 ans. ៣-យើងអាចពិចារណាឃើញថា ម៌ាគាដ៏ប្រពៃគឺការត្រិះរិះប្រពៃ។ បើកាលពីម្សិលមិញ ត្រិះរិះឃើញថា ស្រឡាញ់រាស្រ្តណាស់ ចង់ជួបរាស្ត្រណាស់ ម្តេចឡើយក៏ប្រែក្រឡៈប្តួរផ្លាស់គំនឹតគិតថា អញដែលបានជាប់ឆ្នោតហើយគឺជាព្រះចៅអធិរាជ មិនអាចចុះមកជជែក នឹងអ្នកតួចតាចបានទេនោះ ? La Question n’est pas de contester l’autorité de l’Etat tant que celui-ci reste contrôlée par la raison et tant que la société demeure ordonnée et juste , où peuvent se développer l’intelligence et la liberté individuelle . C’est d’ailleurs à chaque individu de veiller, par son estprit critique, son jugement et son intelligence, à ce que les détenteurs de l’autorité n’outrepassent pas leur pouvoir. ៤-នៅក្នុងពេលឃោសនាសុំអំណាច គេព្រោកប្រាជ្ញ មិនឈប់ជាមួយរាស្ត្រ លុះដល់បានគេលើកបន្តុបឲ្យជិះរទេះ មានសេនាហែរហម គេក៏ភ្លេចដើមកំណើតត្បិតអីបានក្លាយទៅជាមេអំបៅរួចហើយ។ រីឯមាគ៌ា ជាកណ្តាលក៏មិនអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកកាន់អំណាច ខ្លាចរណបប្រជាជនដែរ ត្បិតអីជាទូទៅ ពួកគាត់មើលឃើញបញ្ហាណាមួយ បានតែពីជ្រុងម្ខាង ខ្វះ ចំណេះដឹងពីជ្រុងឯទៀតៗ។ En effet le peuple ne peut pas juger de toutes les subtilités de la science politique. Mais le despotisme d’un seul est, quant à lui inacceptable. Néanmoins, force est de constater qu’en démocratie, les scènes politiques se succèdent à savoir; lors des élections c’est la soumission à une majorité, après les élections, l’obéissance à un seul se substitue à ledite soumission. ៥-ការជួបគ្នាផ្ទាល់ មើលគ្នាឃើញ ស្តាប់គ្នាឮ ពិភាក្សាទៅ វាចេញជាពន្លឺស្មារតី ជាគំនិតថ្មី ដើម្បីតាក់តែងលំអសង្គមជាតិ។ រីឯ ការជួបគ្នារវាងគំនិតនិងគំនិត វាសំខាន់ជាងនេះទៅទៀត។ អីចឹង បន្ទាប់ពីបានជាប់ឆ្នោតហើយ អ្នកដឹកនាំដែលបានដកស្រង់គំនិតល្អៗពីការជួបគ្នាផ្ទាល់ គប្បីដឹកនាំប្រទេស តាមការយកគំនិត ទាំងនេះ ទៅផ្គូរផ្គងនឹងគំនិតថ្មីៗ ឯទៀត របស់ប្រជារាស្ត្រ រួចហើយ ក៏ចាប់យកមាគ៌ា មួយដែលមិនច្របាច់ ក រាស្ត្រ ដូចដែល គេបានឃើញ នៅក្នុងប្រទេសបារាំងថ្មីៗនេះ ដែលជាហេតុបណ្តាលឲ្យមានការបះបោររំជើបរំជួល ពុំទាន់ចប់នៅឡើយ។ គេមិនអាចទទួលយកបានថា ប្រទេសមានប្រជាធិបតេយ្យពិតៗ បន្ទាប់ពីសង្កេតឃើញអ្នកដឹកនាំកំពូលខ្លះ នៅប្រទេសបារាំង មាក់ងាយអ្នកល្ងង់ខ្លៅ អ្នកទន់ខ្សោយ។ Diderot disait que « le consentement des hommes réunis en société est le fondement du pouvoir » . Merci, chers auditeurs, d’avoir écouté. Au revoir et à bientôt.