នាទី​ខ្ញុំ​និយាយ​ពីរ​ភាសា (CHRONIQUE BILINGUE)

នៅ​ក្នុង​នាទី​ខ្ញុំ​និយាយ​ពីរភាសា​របស់យើង នៅ​សប្តាហ៍​នេះ បណ្ឌិត ឆាយ ហុកផេង សូម​ធ្វើ​អត្ថាធិប្បាយ​ អំពី ភាសា​ចម្រៀង Chanson message។ នៅក្នុងព្រឹត្តបត្រ ថ្ងៃទី១៤មករា២០១៥ ខ្ញុំបានធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពី«ភាសាតន្ត្រី»​ ដោយដកស្រង់នូវអត្ថន័យនៃបទភ្លេងខ្មែរនីមួយៗដូចជាបទ វ៉ៃលេងបកចេក ទីទុយយំ ទន្សាយបាក់ជើង គឺជាបទភ្លេងប្រគំនៅវេលាមុនបើកឆាកប្រដាល់​។ ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំផ្តោតអារម្មណ៍ទៅលើ «ភាសាចម្រៀង» គឺការនិពន្ធបទចម្រៀងដែលកវីបកស្រាយអនុស្សាវរីយ៍ផ្ទាល់ខ្លួន ឬក៏ស្តីអំពីជីវិតអ្នកដទៃ។ Faire une chanson sur quelque chose. Dès lors, peut-on dire également faire la musique sur quelque chose ? En fait, la musique émet un son appelé mélodie qui est agréable à entendre, certes, mais elle ne nous dit rien sans la parole, le tout formant une chanson assurant la fonction de communication. ពាក្យថាចម្រៀងនាំសារ គឺជាការពិតដែលផលិតចេញពីបេះដូងរបស់អ្នកនិពន្ធ។ ខ្ញុំបាននិពន្ធទំនុកច្រៀង ជាង៣០បទ ផ្តិតទៅលើបទភ្លេងជំនាន់ដើម ដែលរួចផុតពីកម្មសិទ្ធិបញ្ញាហើយ។ មានបទមួយស្តីពីព្រះវិហារសម្បត្តិខ្មែរ គឺ «បទព្រះវិហារ»។ ព្រះវិហារ លើខ្នងភ្នំខ្ពស់ក្បែរពពក  ភូមិវត្ត ទាហាន មានគរគោក   ពិភពលោកដឹងថាសម្បត្តិខ្មែរ។ ព្រះវិហារ ពេលមានកលិយុគ កម្ពុជា ប្តឹងឈ្នះសៀមមុខតុលាការ ក្រុងឡាអេ ណាឆ្នាំ៦២ (១៩៦២)។ ពើយតារួននិងពើយតាឌី  ឃើញឆ្ងាយសន្លឹម គ្រប់ទិសទី  ឈ្លានពានមិនបានច្បាស់ក្ស័យជីវី  តារួនតាឌី ការពារទឹកដី។   ព្រះវិហារ កុំបង្កហេតុសឹកយោធា  យើងរក្សាសុខជាមួយគ្នា    តែកម្ពុជាមិនរាថយឡើយ។ Sur un autre registre, la contamination de la culture étrangère tel que le rock durant la décennie pré khmer rouge constitue une richesse qui a été ravivée en 2009 par un groupe de rock "The Cambodian Project" né du mariage, aux sens artistique et matrimonial du terme, entre Julien Poulsen, un guitariste australien et srey Thy. Ce dernier voyait en Kak Chanthy alias srey Thy  une "Amie Winehouse d'Asie du Sud Est". Outre la reprise du rock khmer des années 1960-70, srey Thy écrit ses propres chansons, telles que  Whisky Cambodia, ou encore Have visa  No have rice. Le message de la dernière chanson est qu'elle ne trouvait pas de riz dans la cuisine française, lors d'une tournée à Paris, pas de riz !. Hélas, srey Thy s'est éteinte en 2018 suite à un accident de circulation à Phnom-Penh, à l'âge de 38 ans. បើស្តីអំពីកវីដែលខ្ចីបេះដូងគេមកនិពន្ធជាចម្រៀង ហើយច្រៀងដោយខ្លួនឯងទៀតនោះ គឺប្អូនប្រុសរបស់ មាស ហុកសេង ឈ្មោះ មាស ម៉េងហ៊ាង ក្នុងបទចម្រៀង«ខូចចិត្តត្បិតព្រាត់អូន»។ ចម្រៀងនេះរៀបរាប់នូវស្នេហ៍កម្មរវាងវរសេនីយត្រី សុខ បុត្រ និងគូស្នេហ៍ឈ្មោះ ជីវភាព នាឆ្នាំ១៩៧២។ រីឯបទចម្រៀងរបស់ខ្ញុំមួយនេះទៀត ខ្ញុំក៏បាន «ខ្ចីរឿងគេ» ហើយក៏នាំសារស្នេហ៍លើកោះទន្សាយមកបកស្រាយជូនដូចតទៅនេះ។ «បទកោះទន្សាយ»                    បទកោះទន្សាយ ក្លាយជាឋានសុខុម  បងហើយនិងម៉ុមកម្សាន្តហឫទ័យ យប់អធ្រាត្រស្ងាត់លំហាត់ស្នេហ៍ថ្មី  កវីចារកំណាព្យលើទ្រូងពៅ។ ក្នុងខ្ទមកម្សត់ក្បែរឆ្នេរជលសា  ហត្ថបងយាត្រាអង្អែលសក់ខ្មៅ កាយនិងកាយមូលចូលគ្នានិត្យនៅ  ចាំផ្លូវ សុរិយាប្តូរវេនចន្ទ្រា។ ផ្តើមស្នេហ៍ដំបូង ថើបនួនល្អង  ថ្ពាល់រលោង ក្រងកេសា កោះអើយធ្មេចនេត្រា កុំទស្សនា ទិវាស្នេហ៍បីត្រកង។ រលឹមតក់ៗដក់ឆ្នេរជលសា សូមកោះមេត្តាធ្វើសាក្សីផង ថាភ្លៀងលើខ្សាច់សម្រេចបំណង ចារឈ្មោះនួនល្អងពីស្នេហ៍សុខសាន្ត។ Beaumarchais disait que "tout finit par des chansons", allusion à la frivolité. Effectivement, quand on traite quelqu'un de frivole, c'est qu'il ne s'occupe que des choses futiles, ou qu'il traite à la légère les choses sérieuses. Pour ce qui me concerne, chers auditeurs, les chansons sont soit réaliste, soit d'amour ou sentimental. Jamais frivole. ជាទូទៅបទចម្រៀង មានលាយឡំនូវមនោសញ្ចេតនានិងបញ្ហាក្នុងជីវិតផងដែរ ដូចនៅក្នុងបទ «ឈាមខ្មៅ» និពន្ធដោយ រស់ សេរីសុទ្ធា ស្តីអំពីប្រុសអប្រិយដែលជាប្តី និងជាឪពុកនៃកូនរបស់គាត់។ រីឯរូបខ្ញុំវិញ របបខ្មែរក្រហម គឺជាស្បៃខ្មៅមួយផ្ទាំងដែលគ្របដណ្តប់លើជើងមេឃខ្មែរធ្វើឱ្យខ្មែរៗនាកាលនោះឯង មានអារម្មណ៍ដូចក្នុងបទចម្រៀងមួយនេះទៀត ដែលខ្ញុំលាតត្រដាងអំពីចិត្តស្វិតស្រពោន ប្រៀបបានទៅនឹងក្បូនត្រាច់ចរលើទឹកកម្មវាសនា គ្មានកោះត្រើយ។ «បទ២៤កញ្ញា» I.បទ២៤កញ្ញា      យាត្រាចាកចេញ  មាតុភូមិសម្លាញ់   ប្រាថ្នាវិលវិញបំពេញការងារ។ សងគុណជាតិខ្មែរ ធំជាងពសុធា   ចៃដន្យព្រឹត្តិការណ៍    ផ្តាច់សេវា យូរលុង។ II.ផ្ទៀងស្តាប់វាយោ   ថ្ងួចថ្ងូរអាល័យ     មាតុភូមិឯនាយ   ធ្លាក់ចូលក្នុងដៃ   អង្គការយង់ឃ្នង។ ឥឡូវខ្ញុំរស់     ឆ្លងផុតទុក្ខផង    តែវាសនាចង       ជាប់ចំណងជីវិតគ្រួសារ។ R. រស់លើដីគេ! ដីគេៗ ដីគេៗ ក្រុងឡាអេ     ប៉ារីស៍ ម៊ែលប៊ន  ឬយូអេសអេ (USA) ក្នុងនាមភៀសខ្លួនដូចក្បូនរសាត់ឥតត្រើយ។ IV.បងប្អូនឯនាយ សូមកុំវាចា   បរិហារខុសន័យ   ខ្មែរក្នុងក្រៅក្តី   មិនខុសគ្នាឡើយ។ គ្រាភ័យអាសន្នភៀសខ្លួនទៀតហើយ កុំនិយាយឆ្លើយ   ដៀលឡកឡើយ ចន្ទវង្វេងមេឃ។ បទចម្រៀងចុងក្រោយនេះ ខ្ញុំបានតែងកាលពី១៥ឆ្នាំមុន។ រីឯអត្ថន័យរបស់វា នៅរស់រវើកដដែលក្នុងអារម្មណ៍របស់ខ្ញុំ។ សូមអរគុណនិងជម្រាបលា។

នៅ​ក្នុង​នាទី​ខ្ញុំ​និយាយ​ពីរភាសា​របស់យើង នៅ​សប្តាហ៍​នេះ លោក ឆាយ ហុកផេង សូម​ធ្វើ​អត្ថាធិប្បាយ​ អំពី ឈប់​ឱ្យ​មាន​តទៅទៀត (Plus jamais ça)។ កាលពីថ្ងៃទី១២សីហាកន្លង២០១៩ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងបទបាឋកថាសាធារណៈ ស្តីពី «ឧក្រិដ្ឋកម្ម៖ ហេតុអ្វីបានជាមានឃាតករនិងនជនរងគ្រោះ?» ខ្ញុំបានធ្វើវិភាគតាមផ្លូវច្បាប់ និងតាមឱវាទនៃព្រះសមណតោត្តម ស្តីអំពីកម្មពៀរវេរា អំពីហេតុនិងផល ដើម្បីស្វែងរកការយល់ដឹងនូវឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលកើតមានឡើង ជាបន្តបន្ទាប់ ចំនួន៥លើកក្នុងមួយសតវត្សរ៍ទី២០ ពោលគឺមានឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ទួរគី មកលើជនជាតិអាមេនីញាំង, ឧក្រិដ្ឋកម្មពួកអាល្លឺម៉ង់ណាហ្ស៊ីមកលើពួកជីហ្វ, ឧក្រិដ្ឋកម្មនៅប្រទេស Rwanda និង Yougoslavie ហើយនិងឧក្រិដ្ឋកម្មនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរក្រហមមកលើប្រជាជនថ្មី។ ខ្ញុំក៏លើកជាសំណួរថា តើពាក្យស្លោកដែលយើងធ្លាប់ឮថា «ឈប់ឱ្យមានតទៅទៀត» Plus Jamais ça! ថាមានឥទ្ធិពលយ៉ាងណា? Dans le site L'Histoire par image, il est fait référence à "un pronostic sombre pour les générations futures, qui inscrit la permanence du danger de guerre dans la chair et les jeux innocents de l'enfance. Le 'désarmement moral' ne signifie pas l'abandon de toute vigilance, bien au contraire: il exige un engagement actif non seulement contre la guerre,…"   នៅសារមន្ទីរទួលស្លែង ស-២១ ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំទៀត គេឃើញមានការផ្លាស់ប្តូរ សើរើជារឿយៗ នូវវត្ថុទាំងឡាយ មានឧបករណ៍សម្រាប់ធ្វើទារុណកម្ម ជាអាទិ៍។ ការសើរើបោសសម្អាត វាបានធ្វើការពិតនឹងរលប់រលាយបាត់ទៅតាមស្នាមអំបោស ឬតាមកម្លាំងដៃដែលអូសទាញផ្លាស់ប្តូរអ្វីៗពីទីកន្លែងដើមរបស់វា។ យូរៗទៅ វាអាចនៅសល់តែរូបថត និងគ្រែដែកកញ្ចាស់មួយ។ ឬមួយក៏ គេយល់ថា ធ្វើការផ្លាស់ប្តូរបែបនេះ ជាមុខសញ្ញាបង្ហាញឱ្យថា Plus Jamais ça! ?។ បើអ៊ីចងមែន វាហាក់ដូចជាសមម្យ៉ាងដែរ។ Le slogan Plus jamais ça a été utilisé "banalement" dans le domaine de préservation te restauration du patrimoine. La page d'accueil de la Fondation Patrimoine lance une nouvelle campagne "Plus Jamais Ca" afin de "faire grandir l'élan de solidarité qu'a permis Notre-Dame" (qui avait été incendiée le 15 avril 2019). La Fondation estime à plus de 2 milliards d'euros de "besoin d'investissement dans le patrimoine français dit en péril." សម្តីជាឯក លេខជាទោ អក្សរជាត្រី។ យើងឃើញនៅក្នុងអត្ថបទខាងលើនេះ ថាគេប្រើសម្តី ជាពាក្យស្លោកថា «ឈប់ឱ្យមានតទៅទៀត » ប្រើទៅលើការអំពាវនាវសុំវិភាគទានទ្រទ្រង់សកម្មភាពជួសជុលបេតិកភណ្ឌ ដែលជាអចលនវត្ថុមានប៉មយាម វិហារ ភូមិគ្រឹះ។ល។ ហើយដេលគេវាយតម្លៃថាត្រូវការថវិកាប្រហែល២កោដិអឺរ៉ូ ក្នុងគម្រោងនេះ។ ទង្វើបែបនេះ ធ្វើឱ្យពាក្យស្លោកមួយនេះវាសាបរលាប ដោយឃ្លាតចាកពីអត្ថន័យដើមរបស់វាទាំងស្រុង។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការប្រើពាក្យ«ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍» ក៏មាននិន្នាការផ្អៀតទៅបែបសាបរលាបនេះដែរ ដ្បិតគេសង្កេតឃើញក្នុងបទសម្ភាសខ្លះ មានបញ្ញវន្តនិងអ្នកវិភាគនយោបាយខ្លះៗ ស្រែកថា នេះជាឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ៗ ស្ទើរតែរាល់វេលាដែលភេរវកម្ម អត្តឃាតបានកើតឡើងអំពីសំណាក់អ្នកជ្រុលនិយមក្នុងសាសនាអ៊ីស្លាមអាអាទិ៍។ L'exposition permanente: Plus Jamais Ca, quant à elle évoque le cheminement des déportés dans les camps nazis (…), explore l'une des passages les plus sombres de notre histoire… les camps de concentration et d'extermination, les témoignages et la survie après la captivité. A l'issue de cette visite…, chacun est confronté à la réalité actuelle et s'interroge: que faire et comment résister aujourd'hui ? ជនរងគ្រោះជាតិបារាំងម្នាក់ដែលបានស្គាល់គុកឥតជញ្ជាំងនៃស្តាលីន (Staline) គឺវាលរហោឋានត្រជាក់អង្សាក្រោមសូន្យ២០ គាត់បានបរិយាយអំពីការតូចចិត្ត ខកចិត្ត របស់គាត់ ត្បិតអីពាក្យសន្យារបស់អ្នកដទៃ រួមនឹងខ្លួនគាត់ផ្ទាល់ថា មិនភ្លេចឧក្រិដ្ឋកម្មនៃរបប ស្តាលីន នេះទេ ហើយថានឹងធ្វើសកម្មភាពផ្សព្វផ្សាយឱ្យពិភពលោកបានឃើញផងថាមនុស្សអាចសាហាវចំពោះមនុស្សជាតិផងគ្នា។ ផ្ទុយទៅវិញ អតីតជនរងគ្រោះខ្លះ ដែលជាបេក្ខជនកុម្មុយនិស្តបារាំង ដូចគាត់ដែរ ពួកគេអសកម្ម១០០%។ មូលហេតុគឺគេមិនចង់បង្ហាញនូវភាពអន្ធកាលរបស់ ស្តាលីន ដែលជាកុម្មុយនិស្តដូចគ្នា។ លោក Pierre Daix បានសរសេរប្រវត្តិនេះក្នុងសៀវភៅ Bréviaire pour Mauthausen បោះពុម្ពនៅឆ្នាំ២០០៥ នៅ Edit. Témoins Gallimard ។ ជាទីបញ្ចប់បទចម្រៀង ជាភាសាបារាំងមួយដែលមានចំណងជើងថា« Plus Jamais ça! » ក៏បានលើកឡើងដែរនូវគំនិតខ្លីនៃជនប្រភេទខ្លះ ដែលឆាប់ភ្លេច ឬដែលខំបំភ្លេចឧក្រិដ្ឋកម្មដែលខ្លួនឯងផ្ទាល់ ធ្លាប់បានទទួលរងគ្រោះ។ តទៅនេះ ជាបទចម្រៀងរបស់ NTM "Mais on est tous las de ce retour au même schéma, Ah non, non, plus jamais ça, seulement voila là, Il semblerait que des cas d'amnésie caractérisée soient relevés, Tendant à prouver, qu'avec facilité, Les erreurs du passé peuvent se renouveler" etc.

នៅ​ក្នុង​នាទី​ខ្ញុំ​និយាយ​ពីរភាសា​របស់យើង នៅ​សប្តាហ៍​នេះ លោក ឆាយ ហុកផេង សូម​ធ្វើ​អត្ថាធិប្បាយ​ អំពី "ប្រវត្តិលុយខ្មែរ" (Histoire monétaire khmère)។

នៅ​ក្នុង​នាទី​ខ្ញុំ​និយាយ​ពីរភាសា​របស់យើង នៅ​សប្តាហ៍​នេះ លោក ឆាយ ហុកផេង សូម​ធ្វើ​អត្ថាធិប្បាយ​ ជុំវិញ​ប្រធានបទ "គុកកាមកិលេស" (Des périples pénitentiaires)។

នៅ​ក្នុង​នាទី​ខ្ញុំ​និយាយ​ពីរភាសា​របស់យើង នៅ​សប្តាហ៍​នេះ លោក ឆាយ ហុកផេង សូម​ធ្វើ​អត្ថាធិប្បាយ​ ជុំវិញ​ប្រធានបទ "ក្បត់ហើយក្បត់ទៀត" (Triple trahison)។